Siyeeraa Leyɔɔnɩ

Pɩlɩɩna Wikipediya
Siyeeraa Leyɔɔnɩ
Sierra Leone

Siyeeraa Leyɔɔnɩ tɛlɛŋa

Siyeeraa Leyɔɔnɩ Kɩɖaʋ kɩdɛɛka

Siyeeraa Leyɔɔnɩ Ɛjaɖɛ tɛ tampaɣ
Tʋmɩyɛ taa kʋnʋmɩŋ: .
Tɛtʋ sɔsɔtʋ: Fritawnɩ
Ɛjadɛ kɛ mbʋ yɔ: .
Ɛjaɖɛ ñʋʋdʋ: Ɖajaa Ernest Bai Koroma
Ɛjaɖɛ walanzɩ: 71,740 km²
Samaɣ ñʋʋ: 8,908,040 (2023)
Tɛtʋ hɔɔlʋʋ samaɣ ñʋʋ: 79.4 km²
Internet nimaɣ: .sl

Siyeeraa Leyɔɔnɩ kɛna Afrika nɛ wɩsɩ ɖɩɖuyɛ taa ɛjaɖɛ naɖɩyɛ nɛ ɖɩ-walanzɩ taa makɩɣna ɛzɩ 71 740 km2 yɔ. Ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-taa ɛyaa tala ɛzɩ miliyɔɔnaa 6,3 yɔ. Ajɛya wena acɔ Siyeeraa Leyɔɔnɩ nɛ ata yɔ, ana yɔ: Kinee nɛ Liiberiya ajɛya wɛna nɛ wɩsɩ ɖɩɖʊyɛ nɛ hayi kiŋ, pɩkazɩ Atɩlantiki Lɩŋamʋʋ wɛna wɩsɩ ɖɩɖʊyɛ nɛ hadɛ kiŋ.

Siyeeraa Leyɔɔnɩ wɛ Afrika nɛ wɩsɩ ɖɩɖʊyɛ taa ajɛya wena akpɛnda tɔsʊʊ nɛ liidiye kʊɖʊmɖɩyɛ nɛ payaɣ-ɖɩ se CEDEAO yɔ ɖɩ-taa. Pɔcɔna sɩŋŋŋ lɛ, yeee pakpaɣ ɛyʊ kʊɖʊm wɛna ñɩm mbʊ kedeŋa yɔɔ cɩnɛ kɔyɔ, Siyeeraa Leyɔɔnɩ wɛ ajɛya wena a-taa kʊñɔntʊtʊ kɩlɩ wɛʊ kpem yɔ.

Ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-tɛtʊ ndʊ payaɣ se Fritawnɩ yɔ, Priitaaniki ɛjaɖɛ taa mba lɩzɩna tɛtʊ ndʊ ɖooo pɩnaɣ 1787 nɛ pasɩʊ yomaa mba payakaɣ se pɛɖɛnɛ yɔ.

Ɖomaɣ fenaɣ 27 pɩnaɣ 1960 kɛ Siyeeraa Leyɔɔnɩ mʊ ɖɩ-tɩ yɔɔ caɣʊ ɛlɛ ɛzɩma ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa ɖiu ɖiu caɣʊ fɛyɩ yɔ, ɛjaɖe ɖɩnɛ ɖɩ-taa ɛyaa kʊyʊʊ ɖama yɔɔ wɩsɩ nɛ ɖoo. Pɩla mbʊ lɛ, pɩnaɣ 1964 taa lɛ kewiyaɣ ñʊʊtʊ Milton Margaï, yele nɛ ɛ-ɖalʊ Albert Margaï mʊ-ɩ kewiyaɣ kpelaɣ.

Pɔtɔ caca kɛ lakɩŋ fenaɣ 1967 lɛ, Siaka Stevens wabɩna ɛlɛ ɛtapɩzɩnɛ ɛcaɣ kɔ-yɔɔ lɔŋ pɩkɔɔ pɩtalɩ ɖomaɣ fenaɣ 1968 mbʊ pʊyɔɔ yɔ yoŋ wɛɛ. Agoza fenaɣ 28 pɩnaɣ 1975 kɛ Siyeeraa Leyɔɔnɩ nɛ Afrika wɩsɩ ɖɩɖʊyɛ taa ajɛya hiu nɛ naanza lɛɛna caɣa nɛ alɩzɩ ŋgbɛyɛ nɖɩ payaɣ se CEDEAO yɔ.


Afrɩka
Afrika Hadɛ kiŋAlizeeriiAŋgoolaCaadɩCibuutiEgipitiEriitreeEtiyoopiiKaabɔɔKambiiKameruniKanaKapʊvɛɛrɩKeniyaKinee-EkwatoriyaaalɩKinee-KonakriiKinee-PɩsaʊKootidiivʊwarɩKoŋo KinsasaKɔngoo-PirazaaviiliLezotoLiiberiyaLiibiiMaaliiMadakasɩkarɩMalawiiMarɔkɩMoozambikiMoritaaniiNaajeeriyaNamibiNizɛɛrɩPeenɛɛPurkina FasooPurundiPɔcɩwaanaaRuwandaaSahara KañɩnbʊsaɣSantrafriSenegaalɩSiyeera –LeyɔnɩSoomaaliSudaanɩSuudanɩ HadɛSuwaaziilandɩSambiiSɩmbaabuweTanzaniiTogoTuniiziiUgandaa