Kana
Kana Ghana | |||
Kana tɛlɛŋa | |||
| |||
Tʋmɩyɛ taa kʋnʋmɩŋ: | Englɩsɩɩ kʊnʊŋ | ||
Tɛtʋ sɔsɔtʋ: | Akra | ||
Ɛjadɛ kɛ mbʋ yɔ: | . | ||
Ɛjaɖɛ ñʋʋdʋ: | Ɖajaa John Dramani Mahama | ||
Ɛjaɖɛ walanzɩ: | 238,535 km² | ||
Samaɣ ñʋʋ: | 27,000,000 (2014) | ||
Tɛtʋ hɔɔlʋʋ samaɣ ñʋʋ: | 101.5 km² | ||
Internet nimaɣ: | . |
Kana kɛ Afrika nɛ wɩsɩ ɖɩlɩlyɛ taa ɛjaɖɛ nɛ ɖɩwɛ Kiinee kolɩfɩ cɔlɔ. Ajɛya wena acɔ Kana n,e ata ytɔ ana yɔ: wɩsɩ ɖɩlɩyɛ taa lɛ Togo, wɩsɩ ɖɩɖʊyɛ taa lɛ, Kootidivʊwaarɩ, hayɩ kɩŋ lɛ, Purkina Fasoo.
Kana tɛtʊ sɔsɔtʊ payaɣ se Akra nɛ Kana wɛ ɖama nɩnaʊ nɛ tɔsʊʊ hʊʊ ŋgbɛyɛ nɖɩ payaɣ se CEDEAO yɔ ɖɩ-taa. Englɩsɩɩ kʊnʊŋ pɔyɔɔdɩɣ nɛ kʊnʊŋ ŋgʊ peeɖe ɛyaa kɩlɩɣ yɔɔdɩɣ yɔ lɛ Twi, pɩkazɩ nɛ liidiya ŋɖɩ pɔtɔkɩ yɔ lɛ Seedi. Frankofonɩ tɔm taa lɛ, Kana eeleyuu mbʊ pɩ-yɔo yɔ ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩkɛ ajɛya wena alʊkɩ kpem se Frankofoni ɛwogina nɛɛsɩnda yɔ a-taa.
Ɖooo lɛ, payawaɣ Kana se Côte d'Or (Gold Coast) nɛ kɩkɔma nɛ kɩhɩɣ kɩ-tɩ yɔɔ wɛʊ lɛ, pɛlɛdɩ nɛ paya-kʊ se Kana se paɖʊna hɩɖɛ kɛ peeɖe sɔdʊ sɔsɔʊ ŋgʊ payaɣ se Ɖajaa Kwame Nkruma yɔ.
Kana taa lɛ, sɔdɩŋ sɔsɔŋ weyi ɛlʊba se laŋhɛzɩyɛ nɛ ɖiu ɖiu caaʊ ɛwɛɛ yɔ ɛ-taa kɛlɛ Kwame Nkruma ɛnʊ. Ɛbɛ kaalaba nɛ payaɣ se Côte d'or, mbʊ pʊyɔɔ yɔ ɖooo lɛ pɩcɔ nɛ Caama mba, Angɩlɩsɩ mba, Peyibaa mba nɛ [[Fransɩɩ mba kpacayɩɣ Kana lɛ, Azantɩ kpakaɣ sɩkasɩ nɛ palakɩ lɩtʊ nɛ pɩɩkɛ-wɛ ɛzɩ sɔnzɩ kpataa yɔ. Pɩtasɩ ɖɔɖɔ lɛ, peeɖe sika ŋga payaɣ se oorɩ yɔ kɛwɛ kpem.
Pɩnaɣ 2004 taa ɖɔɖɔ lɛ, peeɖe ɛjaɖɛ ñʊʊtʊ kɩpɩnʊ weyi payaɣ-se John Agyekum Kufuor yɔ patasa tɔʊ cacalɛ, ɛnʊ palɩza. Pɩkɔma saŋgayɩŋ fenaɣ pinaɣ 2008 lɛ, patasaɣ caca tɔʊ lɛ, nɛ pɩtaatasɩ John Agyekum Kufuor kɛ warɛ se ɛsɩɩ ɛ-takayɩsɩ ɛlɛ, ɛkʊyɩ kpelaɣ ɖɔɖɔ ɖaaa. Pɔtɔ caca lɛ, palɩzɩ John Atta-Mills se ɛkɛ peeɖe ɛjaɖɛ ñʊʊtʊ kɩfalʊ.
Afrɩka |
Afrika Hadɛ kiŋ • Alizeerii • Aŋgoola • Caadɩ • Cibuuti • Egipiti • Eriitree • Etiyoopii • Kaabɔɔ • Kambii • Kameruni • Kana • Kapʊvɛɛrɩ • Keniya • Kinee-Ekwatoriyaaalɩ • Kinee-Konakrii • Kinee-Pɩsaʊ • Kootidiivʊwarɩ • Koŋo Kinsasa • Kɔngoo-Pirazaaviili • Lezoto • Liiberiya • Liibii • Maalii • Madakasɩkarɩ • Malawii • Marɔkɩ • Moozambiki • Moritaanii • Naajeeriya • Namibi • Nizɛɛrɩ • Peenɛɛ • Purkina Fasoo • Purundi • Pɔcɩwaanaa • Ruwandaa • Sahara Kañɩnbʊsaɣ • Santrafri • Senegaalɩ • Siyeera –Leyɔnɩ • Soomaali • Sudaanɩ • Suudanɩ Hadɛ • Suwaaziilandɩ • Sambii • Sɩmbaabuwe • Tanzanii • Togo • Tuniizii • Ugandaa |