Kinee-Pɩsaʊ
| Kinee-Pɩsaʊ Guinée-Bissau | |||
 Kinee-Pɩsaʊ tɛlɛŋa | |||
| |||
| Tʋmɩyɛ taa kʋnʋmɩŋ: | . | ||
| Tɛtʋ sɔsɔtʋ: | . | ||
| Ɛjadɛ kɛ mbʋ yɔ: | . | ||
| Ɛjaɖɛ ñʋʋdʋ: | Ɖajaa Umaro Sissoco Embaló | ||
| Ɛjaɖɛ walanzɩ: | 36,125 km² | ||
| Samaɣ ñʋʋ: | 1,693,398 (2014) | ||
| Tɛtʋ hɔɔlʋʋ samaɣ ñʋʋ: | 44.1 km² | ||
| Internet nimaɣ: | . | ||
.svg)
Kinee-Pɩsaʊ kɛna Afrika nɛ wisɩ ɖɩɖʊyɛ taa ɛjaɖɛ naɖɩyɛ. Ɖɩ-tɛtʊ sɔsɔtʊ payaɣ se Pɩsaʊ. Ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩwɛ Afrika tɔsʊʊ hʊʊ ŋgbɛyɛ nɖɩ payaɣ se CEDEAO yɔ ɖɩ-taa. Kinee-Pɩsaʊ ɛjaɖɛ wɛ Atilantiki teŋʊ cɔlɔ. Wɩsɩ ɖɩlɩyɛ taa nɛ kpaɣ ɖɔɖɔ hadɛ kiŋ lɛ Kinee-Konakrii ɛjaɖɛ wɛna; hayi kiŋ lɛ Senegaalɩ ɛjaɖɛ pɩzɩnaa. Kinee-Pɩsaʊ ɛjaɖɛ walanzɩ taa maɣna ɛzɩ 36 120 km2 yɔ nɛ tɛtʊ maɣmaɣ lɛ 28 000 km2 piyele pɩkazʊ 8120 km2 lɩm ɖeke wena. Pɩkazɩ pazɩ yem se pɩtalɩ Pɛlɩziki.
Ɖooo pɩnzɩ mɩnɩŋ hiu nɛ naatozo taa lɛ Mandɛŋgɩ kaawɛna ɖɔŋ sɩŋŋŋ nɛ kɩkpayʊ ɛjaɖɛ nɖɩ. Pɩwayɩ fayɩɩɩ kɛ Poritikalɩ-tʊ weyi payaɣ-ɩ se Nuno Tristão, ɛfɛyɩ naŋgbankaɣ kɛ peeɖepɩnaɣ 1446 ɛlɛ pataha-ɩ ɖɔɖɔ alɩwaatʊ nɛ pacaŋ nɛ pakʊ-ɩ kpaagbaa. Paa nɛ mbʊ yɔ pɩnzɩ 1879 taa mbʊ lɛ, Pɔrɩtiikalɩ paza ɛjaɖɛ nɖɩ kpacayʊ.
Alɩwaatʊ ndʊ Kiinee-Piisoo nɛ Kapɩfɛɛrɩ taa sɔɔjana paza you nɛ pañɩnɩɣ kpem se pawɛɛ pa-tɩ yɔɔ lɛ, Pɔritigalɩ mba se-peeɖe pɩnaɣ 1974. Ɛlɛ you laba sɩŋŋŋ nɛ pɩtalɩ ɛzɩ pɩnzɩ hiu nɛ naalɛ mbʊ yɔ nɛ pɩnaɣ 1973 lɛ keteŋga kpeekpe ajɛya kɩkpɛndɩɣ ŋgbɛyɛ nɖɩ payaɣ se ONU yɔ, kɩha Kiine-Pisaʊ kɩ-tɩ yɔɔ caʊʊ.
Pɩnaɣ 2003 taa pɔtɔ hɔzʊʊ kɛ peeɖe ɛjaɖɛ ñʊʊdʊ yɔɔ nɛ pɩkɔma pɩsɩŋ lɛ pɔtɔ caca nɛ palɩzɩ pa-paɣtʊ ñʊndɩnaa nɛ pɩnaɣ 2005 tɛ hasɩ yaɖɛ kɩyakʊ nɛɛlɛ nɛ naanza lɛ paɖaɣnɩ caca lɛɛkʊ tɔʊ nɛ palɩzɩ pɛ-ɛjaɖɛ ñʊʊdʊ. Lakiŋ fenaɣ kacalaɣ wiye kɛ pɩnaɣ 2009 kɛ pakʊ sɔɔja sɔsɔ weyi payaɣ se Zeneralɩ Tagmé Na Waié yɔ. Kpaagba mbʊ lɛ sɔɔjana cɔna se peeɖe ɛjaɖɛ ñʊʊdʊ João Bernardo Vieira tɔmna se pɩla mbʊ. Kifema kpaagbaa lɛ sɔɔjanaa ñakpaɣ hɔzɩŋ nɛ pakʊ ñʊʊdʊ ɛnʊ.
Ɛyaa panɛ, João Bernardo Vieira nɛ João Bernardo Vieira pa-sɩm lɛ, paapɩɩla ɛzɩma yɔ, pɩkɛna Kolombii tabakʊʊyaɣ pɛtɩya tɩna-tʊ. Mbʊ pʊyɔɔ yɔ pɩnaɣ 2008 taa kɛ paawɛɛ pahʊna tɔm kɛ sɔɔja sɔsɔ José Américo Bubo Na Tchuto weyi ɛcɔŋna lɩm taa sɔɔjanaa yɔɔ yɔ mbʊ pʊyɔɔ yɔ pɩwɛ ɛzɩ ehuuzaɣ tabakʊyaɣ mba yɔɔ yɔ. Pɩkɔma nɛ pɩtalɩ lakiŋ fenaɣ 2013 lɛ, pakpa sɔɔja José Américo Bubo Na Tchuto ɛnʊ nɛ powona-ɩ Etaazunɩ tɛtʊ taa mbʊ yɔɔ toovenim taa lɛ ɛpɛdɩɣ taba kʊʊyaɣ.
| Afrɩka |
| Afrika Hadɛ kiŋ • Alizeerii • Aŋgoola • Caadɩ • Cibuuti • Egipiti • Eriitree • Etiyoopii • Kaabɔɔ • Kambii • Kameruni • Kana • Kapʊvɛɛrɩ • Keniya • Kinee-Ekwatoriyaaalɩ • Kinee-Konakrii • Kinee-Pɩsaʊ • Kootidiivʊwarɩ • Koŋo Kinsasa • Kɔngoo-Pirazaaviili • Lezoto • Liiberiya • Liibii • Maalii • Madakasɩkarɩ • Malawii • Marɔkɩ • Moozambiki • Moritaanii • Naajeeriya • Namibi • Nizɛɛrɩ • Peenɛɛ • Purkina Fasoo • Purundi • Pɔcɩwaanaa • Ruwandaa • Sahara Kañɩnbʊsaɣ • Santrafri • Senegaalɩ • Siyeera –Leyɔnɩ • Soomaali • Sudaanɩ • Suudanɩ Hadɛ • Suwaaziilandɩ • Sambii • Sɩmbaabuwe • Tanzanii • Togo • Tuniizii • Ugandaa |