Radɔŋ

Pɩlɩɩna Wikipediya

Radɔŋ kɛ kpɛlɩ kpɛlɛkʊʊ tɛ pʊtʊ weyi ɛ-ñʊʊ mayaɣ kɔyɔ 86 nɛ yʊsaɣ ñɩŋa yɔ Rn. Pɩnaɣ 1908 William Ramsay nɛ Robert Whytlaw-Gray lɩzɩɣ mbʊ payaɣ se niton (nitens latɛŋ kʊnʊŋ taa palɩzɩ tɔbʊʊ se kɩñɩɣlɩsɩɣ, nɛ ɛ-yʊsaɣ mayaɣ Nt). Ɖooo pɩnaɣ 1923 paya-ɩ hɩɖɛ Radɔŋ. Pɩnaɣ 1899 paɣzɩtʊ taa PierreMarie Curie naa se radɩyɔm lɩzɩɣ miŋ wɛ cɛnzɩ tɔʊʊ ɖoŋ pileɖiɣ pɩtalɩ fenasi naalɛ.

Palɩ raɖɔŋ yɔɔ ɖooo pɩnaɣ 1900 pɩtɩŋna Friedrrich Ernst Dorn, ɛnʊ yana-ɩ se radɩyɔm lɛzʊʊ. Ɛkɛ cɛnzɩ tɔʊʊ pʊtʊ naatozo tʊ weyi pana-ɩ radɩyɔm nɛ pɔlɔnɩyɔm wayi yɔ. Pɩnaɣ 1901 lɛ Rutherfort wɩlɩ se tɔrɩyɔm lɛzɩŋ tɔʊʊ cɛnzɩ, kɛlɛ Curie waa hɛyɩ kɩmɩyɛ pɩlɩna pʊtʊ ɛnʊ ɛ-tɛ natʊ yɔɔ. Pɩnaɣ 1903 lɛ André-Louis Debierne na lɛzɩŋ nɩɩyɛ kɛɛkɛɛ ɛlɩna akɩtɩyɔm cɔlɔ nɛ ɛya-ɩ se akɩtɩyɔm lɛzɩŋ.

Palɩzɩ hɩla ndɩ ndɩ nɛ payana fefekiŋ ɛnʊ ɛ-niitozo pɩnaɣ 1904, exradio, exthorio, nɛ exactinio pʊwayɩ kɔyɔ radon, thoron, nɛ akton pɩnaɣ 1918, pʊwayi ɖɔɖɔ kɔyɔ radeon, thoreon, nɛ actineon pɩnaɣ 1919, nɛ pɩkɔɔ pɩtɛmna radon, thoron, nɛ actinon pɩnaɣ 1920.

Panaɣ se fefekiŋ ɛnʊ ɛ-naadozo ɛ-tɛ mʊntʊsʊʊ weluu lɩ arɩgɔŋ, krɩpɩtɔŋsɛnɔŋ, nɛ ɖɔɖɔ pɛ-tɛ ɖoŋ kɩɩwɛʊ lɛ, kɩpaɣlʊ William Ramsay kpekiɣ se kɩlɩlɩŋ ɛnʊ ɛpɩzɩɣ ɛmʊna pʊtʊ kɩfalʊ nɔyɔ ɛ-tɛ nɛ kɛtɛɖaɣ fefekiŋ tɛ. Pɩkɔma pɩnaɣ 1910 ɖa-caanaa William Ramsay nɛ Robert Whytlaw-Gray pɩzɩ palɩzɩ radɔŋ kiyeke. Pɔtɔŋ radɩyɔm kɩlʊʊ tɔmpiye nɖɩ ɖɩtamʊna kɛlɛ palɩzɩ hɩla anɛyɔ niton (pɩlɩna latɛŋ taa se nitens, entis kɩñɩlɩsɩɣ.