OTAN ŋgbɛyɛ

Pɩlɩɩna Wikipediya

Anasaayɩnaa tɛ ajɛya sakɩyɛ naayɛ taa sɔɔjanaa ɖʋ ŋgbɛyɛ naɖɩyɛ nɛ payaɣ pɛ-ŋgbɛyɛ ńɖɩ se OTAN. Pʋ-tɔbʋʋ se Atlantiki (Atlantique) pʋʋ nɛ kɩ-hayi kiŋ palaba kedizaɣ sɔsaɣ nakɛyɛ nɛ paɖʋ ŋgbɛyɛ ńɖɩ. Payaɣ OTAN ŋgbɛyɛ ɖɔɖɔ se « Atlantiki Nɔɔ haʋ ».

OTAN ŋgbɛyɛ tamaɣ kajalaɣ ñɩŋa kɔyɔ se ɖɩkandɩ ajɛya wena awɛ ŋgbɛyɛ ńɖɩ ɖɩ-taa yɔ nɛ ɖiɣɖiɣ caɣʋ nɛ laŋhɛzɩyɛ pɛwɛɛ ajɛya ana a-taa. Pʋ-tɔbʋʋ se ajɛya ana, a-taa sɔɔjanaa laba nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ palʋkɩ siŋŋ se laŋhɛzɩyɛ ɛwɛɛ ajɛya ana a-taa.

Pajala ŋgbɛyɛ ńɖɩ ɖʋʋ lɛ, pasɩɩ ɖɩ-tʋma ñʋʋ Lɔndrɩ tɛtʋ taa. Pʋwayɩ lɛ, pɛkɛzɩ ŋgbɛyɛ ńɖɩ ɖʋ-tʋma ñʋʋ Paarii tɛtʋ taa. Ɛlɛ, kpaɣna ɖooo pɩnaɣ 1966 taa nɛ pʋkɔɔ pɩsɩɩna sɔnɔ yɔ, OTAN ŋgbɛyɛ tʋma ñʋʋ wɛ Prukisɛɛkɩ tɛtʋ taa.

OTAN ŋgbɛyɛ sɔɔjanaa pɩlɩʋ sɔsɔʋ payaɣ se SHAPE. Pɩlɩʋ sɔsɔʋ ŋgʋ, kʋ-tʋma ñʋʋ kajalɩ wɛʋ Rocquencout tɛtʋ taa, Fransɩ ɛjaɖɛ taa. Ɛlɛ, sɔnɔ yɔ, pɛkɛza kʋ-tʋma ñʋʋ Mons tɛtʋ taa. Mons tɛtʋ wɛ Pɛlɩziiki ɛjaɖɛ taa.

Ɖomaɣ fenaɣ kɩyakʋ naanza (4) ñɩŋʋ wiye, pɩnaɣ 1949 taa OTAN ŋgbɛyɛ ñɔɔ. Anasaayɩnaa tɛ ajɛya naayɛ calɩna ɖama nɩnaʋ nɛ pâla kedizaɣ nakɛyɛ Pɛlɩziiki ɛjaɖɛ taa Prukisɛɛkɩ tɛtʋ taa. Ajɛya wena anɩna ɖama nɛ ala kedizaɣ ŋ́ga yɔ, anaa yɔ : Pɛlɩziiki ɛjaɖɛ nɛ Fransɩ ɛjaɖɛ nɛ Lukisambuuri ɛjaɖɛ nɛ Peyibaa nɛ Kewiyaɣ Kɩkpɛndaɣ. Ɛlɛ, ajɛya ana, alakaɣ a-kedizaɣ ŋ́ga lɛ, ayaa ajɛya naayɛ se alɛ iwolo pe-kedizaɣ ŋ́ga ka-taa nɛ anɩɩ ndʋ pɔcɔɔlʋʋ yɔ. Ajɛya wena payaa yɔ, alɛ yɔ : KanadaaEtaazuuniTanemarɩkɩItaliiIsɩlandɩNɔrɩvɛɛzɩPɔrɩtigaalɩ.

Pʋwayɩ lɛ, anasaayɩnaa tɛtʋ taa ajɛya sakɩyɛ lɛɛna sʋʋ OTAN ŋgbɛyɛ taa. Ɛlɛ, ajɛya naayɛ tɔsɔɔlɩ se aɖʋ a-nɔsɩ sɔɔjatʋ tʋmɩyɛ nʋmɔʋ taa, pʋ-yɔɔ akezaa nɛ atɔsʋʋ OTAN ŋgbɛyɛ taa. Ajɛya ana, anaa yɔ : Otrisi, nɛ FɛɛlandɩIrilandɩSuyɛɛdɩSuwiisi.