Kʊrɩyɔm

Pɩlɩɩna Wikipediya

Kʊrɩyɔm kɛ kpɛlɩ kpɛlɛkʊʊ tɛ pʊtʊ weyi ɛ-ñʊʊ mayaɣ kɔyɔ 96 nɛ yʊsaɣ ñɩŋa yɔ Cm. Mendeleiv tɛ pʊtʊnaa pɩlɩyɛ tɛ kpata taa lɛ, ɛcaɣ akɩtɩnɩdɩ tɛ lone taa. Paya kʊrɩyɔm hɩɖɛ pɩlɩna tomnasi ɖɔnɛ kpɛlɛkɩyaa Pierre CurieMarie Curie pɔ-yɔɔ. Kʊrɩyɔm wɛ ɛzɩ ñɩɣlɩm pʊtʊ weyi ɛtɔʊʊ cɛnzɩ yɔ, ɛhʊlɩmɩ kpʊzɩyɛɛ liidiye tɩyɛ, nɛ eleɖiɣ piŋ.

Palaba kʊrɩyɔm kajalaɣ ɖeɖe pɩnaɣ 1944 pɩtɩŋna pʊtʊ nɔɔyʊ weyi ɛfɛyɩ yuŋ yɔɔ, ɛlɛ yɔ plʊtɔnɩyɔm. Ɛ-tɛ natʊ ndʊ potosusi-tʊ kpa. Kɛlɛ palakaɣ tanaʊ nakʊyʊ Amerika raadiyo taa pɩcɛlɩna piyaa yɔɔ nɛ ɛyʊ weyi paya-ɩ tʊmɩyɛ nɖɩ ɖiɖeɖe yɔ ɛnʊ lɛ, Glenn T. Seaborg, ɛnʊ kaanana pʊtʊ ɛnʊ nɛ esusi ɛ-tɔm, mbʊ pɔyɔɔ ecosa tɔmʊʊ nakʊyʊ ŋgʊ pɩɣa lɛɛka kaapɔza-ɩ se kana se yee pana pʊtʊnaa kɩfama nabɛyɛ, nɛ ɛyɔɔdɩ pʊtʊ ɛnʊ ɛ-tɔm.

Pana kʊrɩyɔm tesoŋiye wɛɛ taa pɩnaɣ 1944 pɩtɩŋna Glenn T. Seaborg yɔɔ nɛ ɛgbaɣtɩnaa Ralph A. James nɛ Albert Ghiorso. Pɛ-tɛ tɩlɩyɛ ñɩnɩɣ nɔmɔʊ taa lɛ, palaba tʊmɩyɛ siklotroŋ waa mba pɛwɛ Berkeley Kaliforni sukuli kɩtɛzʊʊ taa yɔ. Nɛptʊnɩyɔmplʊtɔnɩyɔm pa wayɩ lɛ, ɛkɛ pʊtʊ naatozo tʊ weyi palaba-ɩ kɩlabʊ yɔ nɛ pɩnaɣ 1940 pana-ɩ. Papɩzɩɣ ɛ-tɛ labɩtʊ pʊcɔ amɛrɩsɩyɔm, ŋgʊ ɛlɛ ñʊʊ mayaɣ kɛ cikpelaɣ ɛnʊ ñɩŋʊ ɛsɩndaa.

Pɩlɩna ɛzɩma kedeŋga kpeekpe you kajalaɣ ŋgʊ kaawɛ kɩsaɣ miŋ saʊʊ yɔɔ lɛ, patapɩzɩ posuzi pʊtʊ ɛnʊ ɛ-natʊ tɔm. feŋuu yɔɔ feŋu yɔɔ ɛyaa pɩza patɩlɩ-tʊ, Amerika raadiyoo Quiz Kids taa kamɩŋ fenaɣ kɩyakʊ 11 pɩnaɣ 1945 pewelesa-tʊ, evebiyaa taa nɔyʊ ɛkɛ welesiyu pɩzɩ pɔzʊʊ tɔm Glenn Seaborg, ɛnʊ weyi paaya-ɩ tɔm ndʊ tɩ ɖeɖe yɔ se ɛna yee patana pʊtʊnaa kɩfama nabayɛ yaawe.