Lʊtɛsɩyɔm

Pɩlɩɩna Wikipediya
Lu-TableImage

Lʊtɛsɩyɔm kɛ kpɛlɩ kpɛlɛkʊʊ tɛ pʊtʊ weyi ɛ-tɛ yʊsaɣ mayaɣ kɔyɔ Lu nɛ ɛ-ñʊʊ ñɩŋa yɔ 71. Ɛnʊ kɛna kpaagbaa tʊ kɛ lantanɩdɩ waa pɩlʊʊ taa nɛ ɛwɛ ɖɔɖɔ kɛtɛɖaɣ tɛtʊ naa taa. Lʊtɛsɩyɔm kɛ ñɩɣlɩm pʊtʊ weyi ɛwɛ kpʊzɩyɛɛ liidiye tɩyɛ yɔ, ɛwɛɛ ɖɔfɩɩ nɛ manɩɩ. Palakɩ-ɩ nɛ tʊmɩyɛ kɛlɛ pʊdɔɖɔɔ mbʊ pʊyɔɔ yɔ ɛtɔtɔyɩ nɛ ɛcaɣ liidiye piŋ. Pʊcɔ pehiɣ-ɩ lɛ pɩpɔzɩɣ se pacatɩ-ɩ nɛ palɩzɩ-ɩ nɛ kɛtɛɖaɣ tɛtʊ naa lalaa mba ɛ nɛ-wɛ pɛwɛ paa ɖooye yɔ.

Lutecium shell

Lʊtɛsɩyɔm hɩɖɛ lɩna Lʊtɛsɩ tɩlɩyɛ cɔlɔ (latɛŋ kʊnʊŋ taa lɛ Lutetia), ɛyʊ weyi ɛna-ɩ yɔ hana-ɩ hɩɖɛ nɖɩ Paarii hɩɖɛ ɖʊʊ yɔ. Pɩnaɣ 1949 lɛ, IUPAC lɛɛzɩ pʊtʊ ɛ-hɩɖɛ matʊ, pɩpɩsɩ lutetium. Anasaayɩ taa lɛ matʊ lɛɛtʊ ndʊ tɩwɛ ɛzɩ lʊtɛtɩyɔm yɔ petisi tɩ-yɔɔ, paa lʊtɛsɩyɔm ɛkɩlɩ tɔyʊʊ ɛyaa nɔsɩ taa kɔyɔ. Paa pɩlɩna ndɔnjɔlɩyɛ nɖɩ palaba pɩtɩŋna ɛnaʊ yɔɔ yɔ, pʊtʊ ɛnʊ ɖooo pitihiɣ payaɣ-ɩ se cassiopeium (yʊsaɣ mayaɣ kɔyɔ CP) Caama ajɛyɛ naayɛ kʊnʊmɩŋ taa. Pɩ-tɛ laɣsɩ nzɩ ɖeɖe nɛ sɔnɔ sɩkpadayaa.

Lutetium

Kpɛlɩ kpɛlɛkɩyaa naatozo kpɛndɩna naʊ ndɩ ndɩ lʊtɛsɩyɔm pɩnaɣ 1907. Ɛkɛ lantanɩdɩ waa taa ɛɖɩɩyɛ ɛsɩnda tʊ weyi paana-ɩ, mbʊ yɔ prɔmɛtɩyɔm cɛnzɩ tɔʊʊ nɛ ɖiɣ ɖiɣ fɛyɩ yeke pataatɩɩ tɩlɩta. Fransɩɩ tʊ Georges Urbain, Otirisi tʊ Carl Auer von Welsbach nɛ Amerika tʊ Charles James lakaɣna tʊmɩyɛ ɩtɛrbɩnɩ yɔɔ ɛnʊ weyi Jean Charles Galissard Marignac tʊ na-ɩ pɩnaɣ 1878 yɔ.

Kamɩŋ fenaɣ kɩyakʊ 4 pɩnaɣ 1907 lɛ, Urbain wɩlɩɣ lɛɣtʊ yɔɔ kandɩyaa Paarii tɛtʊ mbʊ se ɛ-tɛ ñɩnɩɣ nɔmɔʊ taa lɛ ɛnaa se Marignac tɛ ɩtɛrbɩyɔm taa wɛ pʊtʊnaa naalɛ nabɛyɛ ɛlɛ pɛwɛ ndɩ ndɩ. Kɛlɛ ɛtɔŋ se payaa-wɛ se néo-ytterbium, (pɩsa nɛ pɩtaa yidiɣ nɛ Marignac kɩbɩnʊʊ hɩɖɛ, nɛ lutécium (ɖɩɖɩ lɩna Paarii kɩbɩnʊʊ hɩɖɛ tɛ).