Fiktooriya lɩmfalɩyɛ

Pɩlɩɩna Wikipediya
Zambia - Mosi-oa-Tunya
Victoria Falls

Fiktooriya lɩmfalɩyɛ wɛ keteŋga kpeekpe yɔɔ lɩmfala wena akɩlɩ ɖeu yɔ a-taa. Lɩmfalɩyɛ ɖɩnɛ ɖɩwɛ pɔɔ ŋga payaɣ-kɛ se Sambɛɛzɩ yɔɔ kɔ-yɔɔ nɛ pɩwɛ Sambii ɛjaɖɛ taatɛtʊ ndʊ payaɣ-tʊ se Livingstɔnɩ yɔ nɛ Simbabwee pɛ-hɛkʊ taa. Lɩmfalɩyɛ ɖɩnɛ ɖɩtɛ walanzɩ talʊʊ ɛzɩ mɛtanaa 1 700 yɔ nɛ pɩkpɛzʊ nɛ pɩfalʊʊ ɖenɖe yɔ ɖɩnɛ talɩ ɛzɩ mɛtanaa 108 yɔ. Lɩm pʊnɛ pʊʊ hɛɛʊ nakʊyʊ taa pɩfalʊʊ nɛ ɛyʊ ɛɛpɩzʊ nɛ ɛna-pʊ yem kpam kɛ ɛcɔlɔ, pɩkɛna-ɩ kɩjɛyʊʊ se etuzi ɛ-tɩu ɛzɩ mɛtanaa mɩnɩʊ yɔ pʊcɔ nɛ pulosi-pʊ camɩyɛ.

Victoria Falls, chasm

Lɩmfalɩyɛ ɖɩnɛ, ɖooo lɛ payaɣ-ɖɩ se Mosioatuniya, pʊtɔbʊʊ se ñɔsɩ nzɩ si-tiluu yɔ; pʊkɔɔ pɩsɩɩna alɩwaatʊ ndʊ Erɔpʊ ilemiye taa-tʊ, David Livingstone, Ekɔɔsi ɛjaɖɛ taa tʊ weyi ɛkɛ tɛtʊ yɔɔ cɔyʊ nɛ ti-miidiyu yɔ ɛkɔma ɛlɩɩ ɖɩ-yɔɔ pɩnaɣ 1855 yɔ. Ɛna-ɖɩ nɛ ɛcɔna-ɖɩ camɩyɛ lɛ, ɛyaa-ɖɩ hɩɖɛ se Fiktooriya. Hɩɖɛ ɖɩnɛ pɩɩkɛna-ɩ se ɛɖʊ hɩɖɛ nɛ samtʊ kɛ Kewiyaɣ KɩkpɛndaɣAbiɖe Victoria yɔ. Piyebina nɛ tɛtʊ ndʊ tɩwɛ lɩmfalɩyɛ ɖɩnɛ ɖɩcɔlɔ kpam yɔ payaɣ-ɖɩ se Livingstoonii nɛ palɩzɩ ɖɔɖɔ David Livingstone anjaʊ kɛ lɩmfalɩyɛ ɖɩnɛ ɖɩcɔlɔ kiŋ, Simbabwee hɔɔlʊʊ.