Azɔɔtɩ

Pɩlɩɩna Wikipediya
N-TableImage

Azɔɔtɩ kɛ kpɛlɩ kpɛlɛkʊʊ taa pʊtʊ weyi pasɩma-ɩ nɛ ɛ-ñʊʊ mayaɣ ŋga 7 nɛ yʊsaɣ mayaɣ kɔyɔ N (latɛŋ kʊnʊŋ taa lɛ, nitrogenium). Ɛnʊ kɛna ñʊʊ kɛ pnɩkɩtɔzɛnɩ waa caŋga taa. Yɔɔdaɣ taa lɛ, azɔɔtɩ kɛ kɛlɛʊ tomnaɣ N2 (azɔɔtɩ naa naalɛ), ɛkɛ pʊtʊ weyi ɛkɩlɩ ɖɔʊ ɛjaɖɛ heɣlim taa, heɣlim taa ɛtalɩ kagbanzɩ yɔɔ lɛ eyeke ɛkpakɩɣ naanaza (ɖɔʊ taa lɛ 78,06%).

Electron shell 007 Nitrogen

Azɔɔtɩ kɛ pʊtʊ hiŋ niitozo nɛ naanaza tʊ tɛtʊ pɔɔɖɛ taa pɩlɩna wazaɣ pɩlɩtʊ yɔɔ. Tɛtɛɛ wondu ndʊ tɩ-taa wɛ azɔɔtɩ kɛ azɔɔtɩ siziŋ ɖɔm ñɩndʊ koŋ, kɔzɩ kɔzɩ potasɩyɔm siziŋ ɖɔm KNO3 (ɛwɛ salɩpɛtrɩ taa) yaa nitri, ŋgʊʊ ɖooo alɩwaatʊ natʊyʊ taa palakanaɣ malɩfanaa kɩmɩzaa mʊlʊm, nɛ sodɩyɔm siziŋ ɖɔm NaNO3 (kɩwɛ siili salɩpɛtrɩ taa).

Cycle azote fr

Antoine Lavoisier ɛlɩzɩ hɩɖɛ se azɔɔtɩ kɔyɔ, pama-ɖɩ nɛ a-(palɩzɩ) nɛ krɛkɩ kʊnʊŋ kiɖe taa lɛ, ζωτ (wezuu tʊ) nɛ pʊ-tɔbʊʊ se palɩzɩ-ɩ fezuu, mbʊ pʊyɔɔ yɔ ɛzɩ Ɔkɩsɩzɛnɩ siɣye taa yɔ azɔɔtɩ ɛɛdɔkɩɣ kpɩna wezuu. Ɛ-tɛ yʊsaɣ mayaɣ N lɩna ɛ-hɩɖɛ latɛŋ kʊnʊŋ taa nitrogenium ndɩ ɖɩlɩna krɛkɩ kʊnʊŋ taa se nitron gennan nɛ pʊ-tɔbʊʊ se ɛnʊ lakɩna salɩpɛtrɩ (potasɩyɔm siziŋ ɖɔm). Ɛnglɩsɩ tɔmpiye nɩtrɔzɛnɩ, pasɩ-ɖɩ mbʊ nɛ payaɣna azɔɔtɩ ŋgʊ Fransɩɩ tɔmpiye nɩtrɔzɛnɩ tatasɩ wɛʊ pɩkɔɔ pɩsɩna sɔnɔ.

Joseph Priestley labɩna azɔɔtɩ ɔkɩsɩzɛnɩ tɛ ñɩɣlɩm pɩyʊ N2O pɩnaɣ 1772. Amoniyaki NH3 ɖɔɖɔ lɛ, J. Priestley labɩna-kʊ pɩnaɣ 1774. Kajalaɣ hɔɔlaɣ ŋga kamʊʊ-kɛcɛlɩɣ nɛ keyeki nɛ azɔɔtɩ sʊʊ pɩ-taa H3N.BF3 yɔ Louis Joseph Gay-Lussac labɩna-kʊ pɩnaɣ 1809.

Fluessiger Stickstoff

Hɔɔlaɣ kajalaɣ ñɩŋa ŋga kɔkɔna tamsʊʊ nɛ azɔɔtɩ nɛ halozɛnɩ yɔ, azɔɔtɩ tɛ kɩlɔrɩrɩ naatozo NCL3, Pierre Louis Dulong labɩna-kʊ nɛ pʊ-nɔmɔʊ taa ɛ-ɛsɩyɛ lɛɛɖɛ yɔkɩ nɛ e-nee naatozo sɛtɩ alɩwaatʊ ndʊ ɛlakaɣ tʊmɩyɛ pʊtʊ ɛnʊ ɛ-yɔɔ, ŋgʊ ɛlɛ fɛyɩ ɖiɣ ɖiɣ nɛ ɛkɛ ɖɔɖɔ kɩmɩzɩɣ ɖoŋ tʊ.