Asiyee

Pɩlɩɩna Wikipediya
Nɩmɩyɛ

Ñɩɣyʊʊ ŋgʊ payaɣ se fɛɛrɩ (fer) yɔ nɛ ŋgʊ payaɣ kʊkʊ se karɩbɔɔnɩ yɔ, pɛkpɛndɩna nɛ pɩkɛ asiyee ñɩɣyʊʊ. Asiyee yuŋ mɩnʊʊ yɔɔ lɛ, karɩbɔɔnɩ kpakɩɣ lɔɔlʊʊ 0,02 yaa hɔɔlʊʊ naalɛ mbʊ yɔ.

Paa mbʊ yɔ, karɩbɔɔnɩ yuŋ yebina nɛ payaɣ se asiyee ñɩɣyʊʊ. Ñɩɣtʊ natʊyʊ taa wɛ fɛɛrɩ ɖɔɖɔ, ɛlɛ, paayaɣ ñɩɣtʊ ndʊ se asiyee. Ɖɩkpaɣ ɛzɩ ñɩɣtʊ ndʊ payaɣ se fɔntɩ (fontes) nɛ fɛɛro-aliyaazɩ (ferroalliages) waa mbʊ yɔ.

Sɩɣa

Mbʊ mbʊ pʊwɛ asiyee ñɩɣyʊʊ taa yɔ[ñɔɔzɩ | ñɔɔzɩ wikicode]

Asiyee ñɩɣyʊʊ caɣ ɖoŋ pɩdɩɩfɛyɩ. Poluba asiyee ñɩɣyʊʊ se palabɩna mbʊ payaɣ se mekaniiki (mécanique) yaa siimii yɔ pa-tʊma ndɩ ndɩ. Papɩzɩɣ ɖɔɖɔ pɛkpɛndɩ mekani iki nɛ siimii pa-tʊma nɛ palabɩna asiyee ñɩɣtʊ.

Charrue

Pʊcɔ nɛ papɩzɩ pakpaɣ asiyee ñɩɣyʊʊ nɛ palabɩna-kʊ nɛ siimii tʊmɩyɛ lɛ, pʊpɔzʊʊ se siimii wondu ɛwɛɛ asiyee taa nɛ pɩtasɩna karɩbɔɔnɩ. Wondu ndʊ pɔsɔzʊʊ mbʊ yɔ payaɣ se wondu kɩtasɩtʊ. Wondu ndʊ pɔsɔzʊʊ mbʊ yɔ, ndʊʊ yɔ : maŋganɛɛzɩ (Mn) nɛ kurom (Cr) nɛ niikɛɛlɩ (Ni) nɛ molibidɛɛnɩ (molybdène, Mo).

Wondu ndʊ ndʊ tɩwɛ asiyee ñɩɣyʊʊ taa yɔ, papɩzɩɣ pɔcɔlɩ-tʊ pɩlɩŋ naadozo taa :

Wondu ndʊ tɩwɛ asuluma yɔ. Wondu ndʊ, ndʊʊ yɔ : suufrɩ (soufre, S) nɛ fɔsɩfɔɔrɩ (P). Fɔsɩfɔɔrɩ wɛ kɔkɩ (coke) nɛ plɔɔbɩ pa-taa. Wondu ndʊ tɩwɛ asuluma nɛ tɩwɛ asiyee taa ɖɔɖɔ yɔ, tɩ-taa lɛɛtʊ yɔ : pʋlɔŋ (Pb) nɛ etɛŋ (Sn).

Gwangyang Ironworks, Siini

Wondu ndʊ tɩsɩŋna yɔ. Wondu ndʊ tɩsɩŋna yɔ tɩlakɩna nɛ asiyee ñɩɣyʊʊ luɖu ɖaŋ ɛ-tɩ yɔɔ nɛ asiyee ñɩɣtʊ miŋ ɛtaañaɣ-ɩ. Wondu ndʊ, tɩ-taa kɔyɔ : aliminiyɔm nɛ silisiyɔɔm nɛ kalɩsiyɔɔm.