Ɖɔm

Pɩlɩɩna Wikipediya
Keukenzout (NaCl), onder de microscoop

Tabɩlɩ yɔɔ ɖɔm, ɖɔm kɩtɔɔm yaa tɩzʊʊ tɛ ɖɔm, pɩ-taa wɛ sodiyɔm tɛ kʋlɔɔɖɩ. Ɖɔm mbʊ pɩwɛ ndɩ ndɩ. lɛɛbʊ paɣlaa nɛ lɛɛbʊ wɛ ɖululu nɛ lɛɛbʊ wɛ hɛtʊ ɖɔm tɛ. Ɖooo pʊcɔ caanaʊ tɔm lɛ, paasɩma-ɖɩkpaɣ ɛzɩ ɖooo canaʊ Erɔpʊ tɛtʊ sɔsɔtʊ Solnitsata tɛ tɔɔnasɩ wɛtʊ nɛ sɩ-tɛ lɛɛzʊʊ. Palɩzaɣ-pʊ tɛtɛɛ ñɩɣlɩm ɖihuyiye taa (ñɩɣlɩm kaŋŋ taa) yaa kɛlɛʊ taa lɛ, teŋgunaa ɖɩlɩyɛ taa ɖenɖe ɖɔm wɛɛ yɔ.

2009-07-22-salzverkostung-by-RalfR-03

Ɖɔm nɔmɔŋ pɩsɩ ɖooo canaʊ tɛ ɖama hɛkʊ taa kɩlɛzʊʊ nɔmɔŋ nɛ pɛyɛlɩnɛ ɖɔm mbʊ kpaɣ ɖooo ɖenɖe palɩzʊʊ-pʊ yɔ pɩtalɩ hɔɔlɩŋ weyi ɛ-taa pɩtaa fɛyɩ yɔ. Palɩzʊʊ-pʊ nɛ pɩtɛ kpata lɛ, pɩfɛyɩ ɖuluulu nɛ pɩtaa wɛ tɛtɛ ñɩm tɩŋga. Tɛtɛ ɖɔm mbʊ palɩzʊʊ-pʊ lɛ pɩwɛnɛ ndalikaɣ wɛtʊ nɛ pɩwɛtʊ kpaɣ tɛtɛ ñɩɣlɩm tɛ wɛtʊ ndʊ tɩwɛ pɩtaa yɔ. Mbʊ lɛ hɛtʊ tɛ ɖɔm yaa teŋgʊʊ taa ɖɔm mbʊ palɩzʊʊ-pʊ nɛ neesi yɔ wɛnɛ leeleŋ kʊyʊmʊm nɛ pɩlɛzʊʊ egeetiye nɛ lɛɛɖɛ.

Hɛtʊ tɛ ɖɔm yaa teŋgunaa tɛ ɖɔm mbʊ pɩfɛyɩ ɖuluulu yɔ sʊ pɩlʊʊ ŋgʊ kɩ-taa. Teŋgu tɛ taa wɛ mañɛzɩyɔm siŋ ɖɔɖɔ ɛzɩ wondu ndɩ ndɩ nɛ ɖɔɖɔ ñɩɣtʊ. Pɩda peeɖe ɖɔɖɔ lɛ, ɩyɔɔdɩ pʊɖɔɔ se pɩɖaŋ kʊɖɔmɩŋ ɛzɩ hɔkʊʊ kʊdɔŋ yɔ. Ɖɩtɩzɩyɛ taa lɛ, paɖʊʊ ɖɔm tɔnasɩ taa. Itaalii ɛjaɖɛ taa lɛ, ɛyaa sɔɔlɩ ɖɔm pee sɔsɔnaa nɛ pasanɛ mʊtʊ. Pɛlɛzɩkɩ taa mba ñɔsɔɔlɩ ɖɔm ɖululu mbʊ pɔhɔkaɣ kabasɩ taa yɔ. Ɖɔm yeki se pasɩɩ tɔnasɩ nɛ pileɖuu nɛ pɩpasɩɣ lɩm tʊmɩyɛ tɛ ɖoŋ.

Ɖooo kpaɖʊʊ Hɛkʊ ŋgʊ alɩwaatʊ taa lɛ, mbʊ pasɩwaɣnaɣ nandʊ nɛ kpakpasɩ, nɛ halɩ nɛ sɔnɔ yɔ Afrika hɔɔlɩŋ weyi ɛ-taa pɛfɛyɩnɛ anasaayɩ ŋgbaŋ yɔ, ɖɔm pasɩnɛ nandʊ nɛ kpakpasɩ ɖɔɖɔ paa ajɛyɛ wewee tɛ mbʊ yɔ taɖɩyɛ ɖɩlaɖɛ ɖeeɖe wondʊ ndʊ pɛ-pɛɖʊʊ yɔ tɩ-taa nɛ ɖɔm. Palakɩ tʊmɩyɛ ɖɔɖɔ nɛ tɛtɛɛ ɖɔm nɛ pamɩzɩɣ ɖɔmpɛɛ haba yɔ. Ɖɔɖɔ ɛzɩ lɩmaɣzɩyɛ naɖɩyɛ kɛdʊʊ yɔ, ɖɔm tɛkɛ mbʊ pɩkpazʊʊ leleŋ ɖoŋ yɔ ɛlɛ, pɩlɛzʊʊ nzʊlɩmɩyɛ yɔ nɩʊ leleŋ mbʊ yebina nɛ palakɩ-pʊ nɛ tʊmɩyɛ siŋ ɖɩtɩsɩyɛ taa.

France-Noirmoutier-Sel brut

Wondʊ ndʊ tɩ-taa ɖɩkɩlɩɣ katʊʊ ɖɔm yɔ ndʊ yɔ nandʊ ndʊ pakʊʊ yɔ nɛ waagaasɩ nɛ tɔɔnasɩ kɩtɩzasɩ nɛ tʊma sɔsɔna tɔɔnasɩ taa. Nɛ yee ɛyʊ ɛkɩlɩɣ ɖɔm tɔɔʊ kɔyɔ pʊkɔŋna-ɩ tɩlasɩ nasɩyɛ alaafɩya hɔɔlʊʊ taa, ɛ-calɩm kɩlɩɣ ɖɔʊ nɛ pɩkɛdɩɣ lɛ, ɛ-hɔɔlʊʊ nakʊyʊ sɩba yaa nɔɔyʊ lɛ ɛkɩlɩɣ paɣlʊʊ nɛ pʊkɔŋna sɩm sakɩyɛ paa pɩnaɣ ŋga. Ɖɔm lɛɛbʊ wɛɛ payaɣ-pʊ se pɔtasiyɔm tɛ kuloriiri. Pʋbʋ ñɛwɛ ɖɔm ɖɔfɩ taa nɛ pʊkʊʊ mba pɛwɛnɛ laŋgɩyɛ kʊdɔŋ yɔ nɛ mɔɔndɛɛ calɩm kpem kʊdɔŋ. Ɛlɛ, pʊdɔtɔyɩ ɖɔɖɔ lɛ, pɩwɛ liidiye. Ɖɔɖɔ ɛzɩ ɛyʊ yɔ, ɖɔm wɛna wazaɣ siŋŋ tɛtɛ kpɩna cɔlɔ mbʊ yɔ pamɩzɩɣ ɖɔm kɛ ñɩtʊʊ yɔ lɛ wondu tɔkɩ camɩyɛ mɛlɛ mɛlɛ nɛ halɩ tineziɣ kaaŋ weyi ɩ-yɔɔ wɛ ɖɔm yɔ, ɩ-yɔɔ.

Eduuye naɖɩyɛ tɔŋ se "ɖɔm kiyekim ɛɛnɩɣ ɖozi taa". Eduyee lɛɛɖɛ se :Yee ɖɔm ɛɖɛ ɖozi taa, paatɔzʋʋ"