Rushmore pʊʊ

Pɩlɩɩna Wikipediya

Rushmore pʊʊ kɛna pʊʊ ŋgʊ kɩwɛ Amerika taa yɔ nɛ kɩkɛna pʊʊ ŋgʊ kɩ-yɔɔ palɩza sɔdɩŋ sɔsɔŋ anjaʊnaa yɔ. Kɩwɛ Amerika tɛtʊ ndʊ payaɣ-tʊ se Keystɔnɩ yɔ tɩ-taa, egeetiye nɖɩ payaɣ-ɖɩ se Rapid Sitii yɔ, ɖɩwɛ Takota nɛ hadɛ kiŋ. Pʊʊ ŋgʊ kɩ-yɔɔ palɩza Amerika ɛjaɖɛ ñʊndɩnaa. Peeɖe palɩza nʊndɩna ɛzɩ kpaɣ pɩnzɩ ɛzɩ 150 yɔ. Saayʊ weyi payaɣ-ɩ se Gutzon Borglum yɔ ɛlɩza Amerika ñʊndɩna mba pa-hɩla kɩla sɛʊ kɛ ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa yɔ nɛ pɛkpɛnda ñʊndɩna 4.

Pa-anjaʊna kʊkɩyɩmɩŋ taa tala ɛzɩ mɛtanaa 18 yɔ. Ɛlɩza ñʊndɩna mba kɛ kpaɣna pɩnaɣ 1770 nɛ 1900 taa. Mba ɛlɩza yɔ, pa-taa kɔyɔ:

  • Ɖajaa George Washington (1732-1799)
  • Ɖajaa Thomas Jefferson (1743-1826)
  • Ɖajaa Theodore Roosevelt (1858-1919)
  • Dajaa Abraham Lincoln (1809-1865)

Pʊʊ ŋɣʊ kʊ-yɔɔ ɖenɖe palɩza se pasaɣ sɔdɩŋ ɩnʊ ɩ-kɩlɛmɩŋ yɔ, pɩtɛ walanzɩ taa wɛ ɛzɩ 5,17 km2 yɔ nɛ ɖaalakɩŋ ñatalɩʊ ɛzɩ 1 745 yɔ. Ɛsɩyɛ egbena tɔm taa lɛ, ɛyaa ɛzɩ miliyɔɔna naalɛ yɔ woki paa pɩnaɣ ŋga.

Pɩnaɣ 1885 kɛ Niu Yɔrkɩ tɛtʊ taa tɔm hʊʊ temiyu weyi payaɣ-ɩ se Charles E. Rushmore yɔ, ɛnʊ nanap pʊʊ ŋgʊ nɛ ɛcɛlɛ-kʊ ɛ-hɩɖɛ se Rushmore. Payawaɣ-kʊ Cɔzɔnaa looɖo pʊʊ. Pʊʊ kʊnɛ kɩkɛna Amerindɩyɛŋ mba lone kiɖeɖeye nɛ peeɖe habɩyɛ kɛ ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-ñʊʊtʊ weyi payaɣ-ɩ se Lakota Black Elk yɔ ɛtɩŋgaɣ nɛ ɛkpaɣ kɩ-ñʊʊtaa. Ñɩnɩyaa anasayɩaa nabɩyɩ yɔɔdʊ se pʊʊ ŋgʊ kɩɩwɛna hɩla sakɩyɛ ɛzɩ: Kʊʊgarɩ pʊʊ, Sʊgarlodi pʊʊ, Sʊlʊkʊta pʊʊ ɖaɣ yaa ɖɔɖɔ Keyiston pʊʊ. Kɩpɩza Rushmore pʊʊ kɛ alɩwaatʊ ndʊ Rushmore, David Swanzey, nɛ Bill Challis pɛyɛlaɣ se patɩlɩ hɔɔlɩŋ ndɩ ndɩ yɔ.