Paladɩyɔm

Pɩlɩɩna Wikipediya

Paladɩyɔm kɛ kpɛlɩ kpɛlɛkʊʊ tɛ pʊtʊ weyi ɛ-ñʊʊ mayaɣ kɔyɔ 46 nɛ yʊsaɣ ñɩŋa yɔ Pd. Ɛ-tɛ nɛ platɩnɩ waa tɛ kiŋ. Paladɩyɔm tomnaɣ yem wɛ hɛŋgɛlɛŋ, ɛtɔtɔyɩ, nɛ nabʊyʊ taa pamazɩɣ se ɛkɛ ñɩɣlɩm wonuu kɩbaŋʊ, pɩlɩna ɛ-tɛ ñɩlɩ ñɩlɩ tʊma laɣsɩ yɔɔ.

Pana paladɩyɔm nɛ rɔdɩyɔm pɩtɩŋna platɩnɩ kʊlʊlʊʊ ca ca ŋgʊ yɔɔ pɩnaɣ 1803 pɩtɩŋna Ɛnglɩsɩ kpɛlɩ kpɛlɛkɩyʊ william Hyde Wollaston. Hɩɖɛ nɖɩ Wollaston maɣmaɣ ha pɩnaɣ ŋga katɩŋga ɛ-natʊ wayi yɔ lɩna tɩnzɩ cikpesi cɔlɔ mbʊ se pallas, pana-ɩ lakɩŋ fenaɣ kɩyakʊ 28 pɩnaɣ 1802 pɩtɩŋna tɩnzɩ taa nɔmɔʊ woɖu Heinrich W.M. Olbers, ɛlɛ ɛkɛ Caama tʊ.

Ɖooo alɩwaatʊ natʊyʊ pamaɣa ɛyaa paladɩyɔm ɛzɩ kɔyɛ nɖɩ pawazɩɣna kpezi wɩlaɣ kʊdɔŋ yɔ nɛ ɖɩ-tɛ makaɣna 0,065 g evemiye taa. Ɛlɛ pʊkɔma pana se kɔyɛ nɖɩ palakɩɣ-ɖɩ nɛ tʊmɩyɛ yɔ wɛna cɛyɩtʊ sakɩyɛ ɛyʊ tomnaɣ taa kɛ pʊwayɩ kɛlɛ pɛlɛzɩɣ-ɖɩ nɛ kɔɔ wena keeke apɔza yɔ.

Papɩzɩɣ pana paladɩyɔm ɛzɩ ñɩɣlɩm wonuu ŋgʊ kɩ nɛ sika pɛkpɛnda yɔ nɛ wondu lɛɛtʊ ndʊ tɩ-tɛ nɛ platɩnɩ waa tɛ yɔ kɛ sika ɖɩcɛsɩyɛ Oural, Ositrali, Etiyopii, Amerika nɛ Hayɩ kiŋHadɛ ajɛyɛ taa. Ɖikpeliye taa ɖenɖe pɛwɛʊ yɔ tʊmɩyɛ kɛ kʊyʊmɖɩyɛ paladɩyɔm ɖɩlaɖɛ.