Pɛyɛɛ caɣʋ sɩʋkpelaɣ

Pɩlɩɩna Wikipediya

Pɛɛyɛ Caɣʊ Sɩʊkpelaɣ (La Statue de la Liberté) kɛ patasɩɣ yaʊ ɖɔɖɔ se Pɛɛyɛ Caɣʊ Sɩʊkpelaɣ mʊntʊsʊʊ tʊsʊʊ keteŋa yɔɔ. Pɛɛyɛ Caɣʊ Sɩʊkpelaɣ ŋgʊ kɩkɛna Etaazuuni taa kɛ aŋjaʊnaa taa ŋgʊ kɩwɛ mba pakɩla kɛʊ sɔndɩŋ yɔ pa-taa. Aŋjaʊ sɔsɔʊ kʊnɛ kɩwɛ Niyuu Yɔrɩkɩ tɛ tɛtʊ ñabɩ ndʊ lɩm cɔ-tʊ nɛ pɩta yɔ nɛ payaɣ-tʊ se Isilandɩ Pɛɛyɛ Caɣʊ Sɩʊkpelaɣ. Tɛtʊ ndʊ tɩwɛ Manataŋ nɛhadɛ kiŋ nɛ pɩñɔtɩna ɖenɖe Hudsɔŋ pɔɔ kpeŋ teŋu taa yɔ, pɩwɛ Eliisi Isilandɩ cɔlɔ.

Aŋaʊ kʊnɛ Fransɩɩ ɛjaɖɛ taa kɛ palɩzɩ-kʊ nɛ Fransɩwaa ha-kʊ Amerika mba alɩwaatʊ ndʊ pɔtɔkaɣ pa-tɩ yɔɔ wɛʊ kasandʊ pɩnzɩ mɩnɩʊ yɔ. Palaba mbʊ se pɩwɩlɩ ɖama nɩnaʊ nɛ taabalɩyɛ nɖi ɖɩwɛ tɛtʊ ndʊ tɩnaalɛ tɩ-hɛkʊ taa yɔ. Aŋjaʊ kʊnɛ pokula kʊ-yɔɔ kɛ aloma fenaɣ 28 pɩnaɣ 1886 nɛ palakaɣ pɩ-tɛ sɔnzɩ nzɩ lɛ Amerika tɛtʊ ñʊʊtʊ Grover Cleveland kaawɛɛ. Fransɩɩ taa weyi ɛcalɩ lɩmaɣzɩyɛ nɖɩ lɩzɩɣ yɔ ɛnʊ lɛ tɔm hʊyʊ nɛ sukuli sɔsɔʊ wɩlɩyʊ Édouard de Laboulaye, pɩnaɣ 1865. Pɩla mbʊ nɛ pakpaɣ tʊmɩyɛ sɔsɔyɛ ɖɩnɛ nɛ paɖʊzɩ aŋjaŋ mayʊ Auguste Bartholdi kɛ pɩnaɣ 187. Pɩlaba mbʊ lɛ Auguste Bartholdi yaa ɛ-taabalʊ Eugène Viollet-le-Duc se ɛsɩna-ɩ nɛ pana se pataa ñɩɩyʊʊ ŋgʊ kʊtɔlɩm. Pɩnaɣ 1879 taa Eugène Viollet-le-Duc sɩba lɛ, Auguste Bartholdi yele ɛna ɛŋzɩɛrɩ weyi payaɣ-ɩ se Gustave Eiffel se ɛlɛ ɛcɔna nɛ ɛna se kɩ-taa lɛ pataa tɔlɩm mbʊ.

Aŋjaʊ kʊnɛ kɩwɛ UNESCO patrimoine mondial taa ɖooo pinaɣ 1942. Aŋjaʊ kʊnɛ kɩkɛ aŋjaʊ ŋgʊ kɩwɩlɩɣ kpem se paa anɩ lɛ ɛwɛ ɛ-tɩ yɔɔ nɛ ɛpɩzɩɣ ɛla mbʊ ɛpɩzɩɣ yɔ kaalɛyɩtʊ. Aŋjaʊ kʊnɛ kɛkɛ ɛsɩyɛ-egbena sɩŋŋŋ nɛ ɛyaa sakɩyɛ sɔɔla se powolo nɛ pana-kʊ. Ɛlɛ ñam ñam lakasɩ nzɩ sɩɩlaba Amerika tɛtʊ taa kɛ salaŋ fenaɣ hiu nɛ kʊɖʊm pɩnaɣ 2001 yɔ sɩ-yɔɔ lɛ paɖaŋga se nɔɔyʊ ɛtaatasɩ wobu ɛsɩyɛ-egbena. Pɔkɔma paha nʊmɔʊ kɛ pɩnaɣ 2009 ɛlɛ paatasɩɣ tisiɣ se mba powoki se pana yɔ pɔɖɔɔ. Pɩkɔma lɛ paɖɩɣ peeɖe wobʊ pɩkɔɔ pɩsɩɩna aloma fenaɣ hiu nɛ naalɛ pɩnaɣ 2012 mbʊ pʊyɔɔ yɔ, patasaɣ andema nayɛ kɛ sɔzʊʊ nɛ patasaɣ ɖɔɖɔ ñɔɔzʊʊ se pɩtasɩ wɛʊ ɖeu. Pɛtɛma tʊma ana lɛ patʊlɩ se paa anɩ ewolo ɛna ɛlɛ efemiye naɖɩyɛ yem lɛ papaɣzɩ ɖaŋgʊ mbʊ pʊyɔɔ yɔ helim sɔsɔm mbʊ payaɣ se Ouragan Sandy yɔ pɩcɛyaɣ. Hasɩyaɖɛ fenaɣ naanza pɩnaɣ 2013 taa kɛ pɔkɔma paɖaɣnɩ yebu se ɛyaa ewolo ɛsɩyɛ-egbena ɛlɛ lɛɛlɛɛ yɔ ɛyaa ɛtasɩɣ sɩŋgʊ kɛ aŋjaʊ kʊnɛ kɩ-cɔlɔ kpam yem mbʊ pʊyɔɔ yɔ pañɩnɩɣ se ɖiɣ ɖiɣ caɣʊ ɛwɛɛ.