Ɛndɩyɔm

Pɩlɩɩna Wikipediya

Ɛndɩyɔm kɛ kpɛlɩ kpɛlɛkʊʊ tɛ pʊtʊ weyi ɛ-ñʊʊ mayaɣ 49 nɛ yʊsaɣ ñɩŋa yɔ In. Ɛ-pɩlʊʊ kɔyɔ 13 nɛ e-lone kɔyɔ 5. Ɛndɩyɔm tomnaɣ yem kɛ ñɩɣlɩm pʊtʊ weyi ɛwɛ caʊʊ nɛ ɛñɩɣlɩsɩɣ yɔ, Ɛsaɣ miŋ piŋ pʊcɔ eyoli, pɩɩtalɩɣ 156°C ɛtama yoluu, ɛɛpʊkɩ helim taa yem.

Pɩnaɣ 1940 alɩwaatʊ, ɛzɩma pataɣ ɛndɩyɔm wondu nɛ ɛlʊkɩna ɖɔɖɔ pʊɣʊ tɔm mbʊ lɛ, palakɩ-ɩ nɛ tʊmɩyɛ ɛsɔtaa lɔɔɖaa sɔɔjanaa tʊmɩyɛ ɖeɖe. Kpɛlɩ kpɛlɛkɩyʊ Bruce Mahan kɛdɩɣ-ɖʊ se kpaɣ pɩnzɩ 1970 wɛɛ taa mbʊ yɔ patalakɩ tʊmɩyɛ siŋ nɛ ɛndɩyɔm. Pʊkɔma pɩnzɩ 1980 lɛ, Encyclopedia Universalis kpɛlɩ kpɛlɛkʊʊ tʊmɩyɛ tɩnaa tisi se pana ɛndɩyɔm pʊtʊnaa nabɛyɛ nɛ pasɩm-wɛ (papɩzɩɣ pala-wɛ nɛ tʊmɩyɛ). Wayi wayi ɛ-tɛ tʊmɩyɛ labʊnaʊ siŋ kɔzɩ kɔzɩ kɛlɛm kɛlɛm waa añɩɣnɩŋ sɔsɔŋ LCD, yeba nɛ ɛndɩyɔm kpa liidiye.

Ɛndɩyɔm, paya-ɩ hɩɖɛ nɖɩ mbʊ pʊyɔɔ yɔ ɛ-sɛmɩŋ wɛ yuulecɛzʊʊ (latɛŋ cɔlɩɩ taa lɛ, indǐcum nɛ hɛkʊ nɛ hɛkʊ wɛɛ taa lɛ, indium) miŋ nzʊlɩmɩyɛ pamaɣzɩna, sɛmɩŋ wɛɛ ndɩ ndɩ nɛ pɩwwɩlɩɣ tovonum se cɛŋga yuulee kpiɖi kpiɖi nɛ cɛŋga yuulee nakɛyɛ ŋñɩɩ kɛ ɛ-tɛ kɔtɩɩ mʊntʊsʊʊ weluu taa, Ferdinand Reich nɛ Hieronimus Theodor Richter ñɩnɩna nɛ pana tɔm ndʊ pɩnaɣ 1863, ŋgʊ paaɖɩna takɩɣ zɩŋkɩkwivri ñɩɣlɩm tɛtʊ pɩtɩŋna Freiberg tɛ sʊfɩrɩ pʊtʊ yɔɔ nɛ mʊntʊsʊʊ weluu ñɩɣyʊʊ ŋgʊ Robert Wilhelm Bunsen luba yɔɔ.

Kɛlɛm kɛlɛm naa, ɔrɩdɩnatɛrɩ naa, GPS tɩnaa, nesi taa kaŋgalafu naa, kɛlɛmɩŋ ñɩɣyɩŋ naa ŋgbaɣ nɖɛɛ mbʊ yɔ nɛ ñɩɣyɩŋ weyi ɛwɛna añɩnɩŋ LCD waa yɔ patɩŋga payɩ palɩ tɔɖɩɩ kpaɣ pɩnzɩ 2000 alɩwaatʊ taa kɛnɛ. Ɖɩcɔna kɔyɔ ɖɩnaɣ se ɖenɖe ɛnɩyɔm kaakpɩnda keeke keeke yɔ nɔɔnɔɔ yɔ nabʊyʊ fɛyɩ pɩcaɣ kpɛɖɛ nɛ pɩcaɣ liidiye nɛ pɩwɛ kaɖɛ se papɩzɩ nɛ paɖɩnɩ pɩsɩnaʊ kɔyɔ ñɩnɩyaa sakɩyɛ cɛyɩɣ pa-tɩ se papɩzɩ pañɩnɩ nɔmɔʊ weyi palɛzɩna yɔ.