Teŋgu Kɩsɩbʋʋ

Pɩlɩɩna Wikipediya
Near east lrg

Teŋgu Kɩsɩbʋʋ kʋnɛyɔ, ŋgʋ ɖɔɖɔ paya yaa pɛcɛlaɣ hɩlaɣ anɛyɔ: «Loth teŋgu» nɛ «Ɖɔm teŋgu». Teŋgu Kɩsɩbʋʋ kʋnɛ kɩ-kɛna lɩŋgamʋʋ ɖɔm n̄ɩŋgʋ ŋgʋ kɩ-wɛ Izrɛɛlɩ ɛjaɖɛ taa. Teŋgu kʋnɛ yɔ, Izrɛɛlɩ, nɛ Zɔɔrdaanii, nɛ pɩtasɩna Palɛsɩtɩnɩ pɛtɛɛyʋʋna-kʋ.

DeadSeaIsrael

Kɩ-wayɩ yɔɔ hɔɔlʋʋ walanzɩ makʋna ɛzɩ 810 kɛ mɛtɛ waa kudoku mbɩ yɔ. Jurdɛɛ (Jourdain) ɛjaɖɛ taa lɩm sʋsɔm lɩɣʋna nɛ pikpeŋ pɩtalɩɣ teŋgu kʋnɛ yɔ kɩ-taa nɛ pɩhaɣ kʋ ɖoŋ. Ɖɩtɔzɩ ɖɔɖɔ mbʋ yɔ size, lɩm pʋnɛyɔ pʋwɛ ɖɔm siŋŋ pɩfɛyɩ naʋ. Teŋgu lɩm kpem wobuu nɛ kɔm talɩɣ ɛzɩ 2 nɛ 4 mbɩyɔ mɩnʋʋ yɔ.

Dead sea newspaper

Nɛ Teŋgu Kɩsɩbʋʋ tɛ lɩm kpem wobuu nɛ kɔm n̄amakʋna yaa talɩɣ ɛzɩ 27,5 mbɩ yɔ mɩnʋʋ yɔ(yaa 275 kɩɖam kɛ litiɖi kʋɖʋmʋ mbɩ yɔ). Nɛ pɩyɔ lɛ, kpakpkpaya nakayɩ yaa aɖɔnɖɔlɛ naɖɩ ɛɛpɩzɩɣ ɖɩwɛ yaa ɖɩcaɣ loniye nɖɩ ɖɩ-taa kɛ wɛtʋ ndu tɩ-taa. Pɩyɔɔ yɔ payaɩ yaa pɛcɛlɛyɩ hɩɖɛ ɖɩnɛyɔ size Teŋgu Kɩsɩbʋʋ.

Ɖɔɖɔ ɛlɛ, ɖɩɖɔkɩ size, tamaɣ ɖʋʋ aŋgba ŋn̄ɩɩɩ waa ŋn̄ɩɩɩ waa n̄ɩm n̄ɩɣnʋʋ (plankton, nɛ bactéries waa, nɛ halophiles waa, nɛ pɩtasɩna halobacteria) wɛɛ nɛ puhuku camɩyɛ yem yɔɔlɩɩ. Nɛ ɖɔɖɔ lɛ, pɩnaɣ 2011 taa lɛ, n̄ɩnɩyaa n̄ɩna nɛ pana yaa pehiɣ Teŋgu Kɩsɩbʋʋ kʋnɛ kɩ-tɛɛ kɛ, lɩm kululum kɩpam kʋn̄ɔn̄ɔm nabʋyʋ ɖɩlɩyɛ.

Lɩm kʋn̄ɔn̄ɔm mbʋ, pɩzɩna nɛ tɛtɛ kpɩna ŋn̄ɩɩɩ wezɩŋ n̄ɩna wena a-tɛkɛ yaa afɛyɩ halofili (halophiles) yɔ a-huu. Teŋgu Kɩsɩbʋʋ kʋnɛ, kɩ-lɩm kɛna lɩm kifidim ɖɔm mbʋ. Ɛlɛ, lɩm fɛɛʋ ɖɔm tɛ kifidim ɖeɣi ɖeɣi wɛ ndɩ nɛ Teŋgu Kɩsɩbʋʋ n̄ɩmbʋ tɛ.