Tʊlɩyɔm

Pɩlɩɩna Wikipediya

Tʊlɩyɔm kɛ kpɛlɩ kpɛlɛkʊʊ tɛ pʊtʊ weyi ɛ-ñʊʊ mayaɣ kɔyɔ 69 nɛ yʊsaɣ ñɩŋa yɔ Tm. Tʊlɩyɔm kɛ kɛtɛɖaɣ tɛtʊ naa taa ñɩɣlɩm pʊyʊ. Ɖɔɖɔ ɛzɩ lantanɩdɩ waa lalaa yɔ ɛwɛ cʊndʊlʊm, ɛwɛɛ ɖɔɖɔ manɩɩ yee ɛjaɖɛ ɛwɛ camɩyɛ kɔyɔ. Ɛmʊʊ kalɩkɔdaɣ pazɩ heelim mbʊ pɩwɩɣ ɛyaa mɔŋ tɛɛ pɩ-taa. Ɛ-hɩɖɛ lɩna krɛkɩ kʊnʊŋ taa Thule, pʊ-tɔbʊʊ se hayɩ ɛjaɖɛ. Pɩɩkɛ Sɩkandɩnavɩ yatʊ kɩbɩndʊ natʊyʊ, peeɖe pehiɣ katɔlɩnɩtɩ, pɩkɛ ñɩɣlɩm mbʊ pɩ-taa Per Theodor Cleve lɩ ɛ-yɔɔ pɩnaɣ 1879, ɛ nɛ hɔlmɩyɔm. Kiɖe tɛɛ lɛ ɛ-tɛ yʊsaɣ mayaɣ kaakɛ Tu, pʊwayɩ kɛ nɩnaʊ nabʊyʊ lɩwa nɛ pɩpɩsɩ Tm.

Pɩnaɣ 1789, Fɛɛlandɩ tʊ Johan Gadolin na ɔkɩsɩdɩ kɩfalʊʊ (yaa tɛtʊ) kɛ Ytterbite cɛbɩyaɣ ʊ nakayɛ taa (ɛɖanɩ-ɩ yaʊ pʊwayɩ se katɔlɩnɩtɩ ɛ-hɩɖɛ ɖʊʊ yɔɔ). Ɛwaɣa kɩfalaɣ ŋga paatɛma-kɛ ɖooo pɩnzɩ naalɛ pɩtɩŋna sɔɔja sɔsɔ Carl Axel Arrhenius yɔɔ kɛ Ytterby haɖaa kooka taa Sʊyɛdɩ ɛjaɖɛ taa. Anders Gustaf Ekeberg ñɩɣna nesi ɛ-tʊma kɛlɛ ɛyaa ɔkɩsɩdɩ kɩfalʊʊ ŋgʊ se yttria.

Pɩkɔma pɩnaɣ 1878 taa lɛ, Suwiisi ɛjaɖɛ tʊ ɛnɛyɔ Jean Charles Galissard de Marignac na se erbine matʊ tɛkɛ kʊyʊmtʊ nɛ ɛpɩzɩ ɛlɩzɩ pʊtʊ kɩfalʊ nɔyʊ, ɛlɛɛ ɛya se ɩtɛrbɩyɔm. Sʊyɛdɩ tʊ Per Thodor Cleve kpaɣ lɩmaɣza mbʊ se ɛpazɩɣ ɛka ñʊʊ ɛrbɩyɔm ɖɔm mbʊ pɩzaɣa alɩwaatʊ pɛtɛyɩ-wɛ yɔ tʊmɩyɛ yɔɔ.

Pɩnaɣ 1879 lɛ, ɛlɩzɩ hɔɔlɩŋ niitozo ndɩ ndɩ kɛlɛ ɛpazɩ-ɩ takɩnaʊ pɩtɩŋna mʊntʊsʊʊ weluu ñɩɣyɩŋ yɔɔ. Kʊyʊmʊʊ mʊna ɛrbɩyɔm kɛlɛ paatɩlɩɣ naalɛ lalaa. Pɩlɩna ɛzɩma ɛñɩnɩɣ se pʊɖʊ ɛ-tɛ ɛjaɖɛ hɩɖɛ lɛ, Cleve maɣzɩ payaa-wɛ hɔlɩmɩyɔm, pɩlɩna ɛzɩma paya nɛ latɛŋ taa se Stockholm, nɛ tʊlɩyɔm pɩlɩna ɛyaa nɔsɩ taa hɩɖɛ nɖɩ payaɣa Sɩkandɩnavɩ yɔ.