Tɛndɛŋga tɛɛ you

Pɩlɩɩna Wikipediya

Kɩpaazɩɣ tɔm: lakɩŋ fenaɣ 5 pɩnaɣ 1946

Lakɩŋ fenaɣ 5 kɛ pɩnaɣ 1946 kɛ Westminster College de Fulton, Missouri taa kɛ Winston Churchill kpaɣ tɔm nɛ ɛyɔɔtɩtʊ taa kɛ ɛlɩza kacalaɣ taa kɛ tɔm ndʊ payaƴ se "Rideau de fer" yɔ tɩlɩwa. Britannique ɛjaɖɛ ñʊʊtʊ ɛnʊ ɛyɔɔda se kpaɣ nɛ Stettin, Baltique taa nɛ ŋgɔɔ ŋsɩɩna Trieste, Adriatique taa; rideau de fer nakʊyʊ tɩba nɛ kɩkaɣ kedeŋga yɔɔ. Ɛyɔɔda tɔm nɛ eseɣti Europe tɛtʊ kpeekpe taa samaɣ se kañaɣ pana nɛ kalʊbɩna ko-koyindu pale nɛ kɛwɛɛ ka-tɩ yɔɔ nɛ tɛmokraasii wɛɛ pɛ-hɛkʊ taa. Paa nɛ Churchill tatasɩ kɛʊ Premier ministre kɔyɔ, ɛ-tɔm ŋdʊ tɩtala pale nɛ pɩkɛna kacalaɣ Pombo kɛ Tɛndɛŋga tɛɛ you tɔm.

Harry Truman lɩmaɣza: salaŋ fenaɣ pɩnaɣ 1947

Lakɩŋ fenaɣ 12 kɛ pɩnaɣ 1947 kɛ ajɛya ñɔɔŋ tɩnaa ketiizaɣ sɔsɔwa nakɛyɛ ɖeɖe kɛ Amerika taa kɛ Harry Truman lɩza lɩmaɣzɩyɛ naɖɩyɛ nɛ ɛtɔɔ se pɩwɛɛ se pala mbʊ ɛnʊ yaɣ se "containment" (endiguement) yɔ. Ɛla lɩmaɣza ɖɔɖɔ se pɩwɛɛ se pasɩna Europe ajɛya taa ñɩma nɛ paha-wɛ liidiya sakɩyɛ nɛ pɩsɩna-wɛ nɛ pɛwɛɛ pa-tɩ yɔɔ. Ɛ-lɩmaɣzɩyɛ nɖɩ, ɖɩ-taa sɩŋŋŋ lɛ, URSS wɛna ɖoŋ weyi ajɛya sakɩyɛ yɔɔ yɔ nɛ Europe ñɩna kɛ pɛwɛɛ nɛ pɔcɔŋgɩɣ payɩ mbʊ yɔ. Pɩlaba mbʊ lɛ, pañɩɣ nesi nɛ paɖʊ mbʊ payɑɣ se plan Marshal yɔ. Kpaagba mbʊ lɛ, URSS ñalɩzɩ lɩmaɣzɩyɛ nɖɩ ɖɩpɩzɩ nɛ ɖɩkɩlɩ Amerika ñɩma ñɩnɖɛ yɔ, nɛ payaa-ɖɩɖɩ se rapport Jdanov.

Jdanove tɔm: salaŋ fenaɣ pɩnaɣ 1947

Truman kɔsɔɔlaa se pɛkpɛndɩ kpɛm nɛ pɩsa nɛ pɛwɛ ɖɔŋ nɛ palʊbɩna koyindu lɛ, Jdanov ñama ɛ-takayaɣ nɛ ɛwɩlɩɣ kaɣlaɣ URSS wɛ wɛɖɩɣ ŋgʊ yɔ. Ɛ-lɩmaɣza ana, patatɩɩmʊ-yɛ paa ñɩɩ nɛ pɩwɛɛ se lɛlɛɛ yɔ ɛɖaɣnɩɣ naayɛ lɩzɩʊ nɛ ɛyɔɔdɩ Soviyetiki wɛ mbʊ pɩ-taa yɔ. Se pɩwɛɛ se mbʊ payaɣ se PC waa yɔ, pɛcɛyɩ pa-tɩ nɛ tuuɖe taa peeɖe cɛyɩ camɩyɛ cɩŋ nɛ piwobina nɛ Kominform yɔɔ.

Palɩzɩɣ Kominform: aloma fenaɣ pɩnaɣ 1947

Europe nɔsɩ yɔɔ cɔnɩyaa mba payaɣ se PC waa yɔ, paya-ɖama nakʊ nɛ pekpeɣli Pɔlɔɔñɩ tɛtʊ taa nɛ pakpaɣ lɩmaɣza se pala ndʊ nayʊ Jdanovɩ yɔɔda yɔ nɛ pana, nɛ petizi nɛ palɩzɩ Kominform. Ɖooo lɛ, ŋgbɛyɛ nɖɩ ɖɩɩwɛɛ yɔ, nɖɩ payaɣa se Komintern; nɛ pɛlɛɣzɩ nɛ pakpaɣ Kominform. Paa ndɩ ɖɩnɛ ɖɩ-lɩmaɣza ndɩ ndɩ. Mbʊ Jdanov lɩmaɣza ñɔɔ.Kominform kʊnɛ, kɩ-lɩmaɣza tʊ camɩyɛ kpayɩ kpayɩ. Pɩtatasɩ kɛʊ se ajɛya ndɩ ndɩ yem kɩ-kpɛndɩɣna. Ajɛya wena apɩzɩɣ nɛ awɛɛ pɩ-taa yɔ pɩpɔzɩɣ se ɖɩkɛ Erɔpʋ keteŋga taa ɛjaɖɛ. Weyi ɛlɩza lɩmaɣza ana yɔ, ɛ-taa taawɛɛ leleŋ nɛ FransɩɩItaalii mbʊ pʊyɔɔ yɔ, ɛcoɔŋna se ajɛya ana, ana ajɛya lɛɛna akpeliɣ nɛ pɔyɔɔdɩ ndʊ pɩɩwɛɛ se pɩkɛ pɛ-tɛ mɛɛzaɣ tɛɛ tɔm yɔ. Komintrn ŋgʊ kɩɩwɛɛ pɩkɔɔ pɩsɩɩna Staline sɩba. Kɩ-tɛ wazaɣ kaakɛnaa se pɔcɔna camɩyɛ nɛ pana se Erɔpʋ ajɛya tɩŋga ɖɔŋ ɖeu kɛ Mɔsɩkʋʋ tɛ politka yɔɔ yaa we. Palɩzɩɣ Kominformyɔ, pɩtɛma, lɛɛlɛ pɔtɔsɔɔlɩ se pana pɛ-ŋg bɛƴɛ taa kɛ Yougoslave yaa mba pɛwɛɛ nɛ paɖɩɩna lɔŋ tʊ Tito lɩmaɣza yɔɔ yɔ.