Pam

Pɩlɩɩna Wikipediya
Fresh Palm Wine
Ghana palm wine
Palm Wine in Its Traditional Pot

Pam kɛna kɛna sʊlʊm mbʊ pʊkʊʊ ɛyaa yɔ nɛ pɩkɛna pɔʊ cɩyɩm. Pam kɛna sʊlʊm mbʊ palakɩna sɔnzɩ kɛ sɔŋgaɣ ajɛya sakɩyɛ taa yɔ. Sʊlʊm pʊnɛ pɩkɩla tɔyʊ kɛ Azii wɩsɩ ɖɩlɩyɛ nɛ hadɛ kiŋ, Afrika nɛ hayʊ kiŋ pɩkɩlɩna ajɛya wena awɛna Sahara nɛ kɩhadɛ kiŋ yɔ a-taa. Pam pʊnɛ pasaɣ-pʊ paŋ ndɩ ndɩ taa. Pasaɣ-pʊ paŋ weyi ɩlʊlʊʊ kpaakpa nɛ palakɩ-yɛ penim yɔ i-taa, kpatala taa ɖɔɖɔ yaa kpɩyɩŋ taa nɛ Afrika taa ɩwɛɛ, paŋ nɩɩyɛ wɛɛ nɛ ɩlʊlʊʊ pee naayɛ nɛ payaɣ-yɛ se daatɩ nɛ ɩlɛr lɛ Magrɛbʊ ajɛya taa pakɩlʊ-pʊ saʊ. Ɛndɩ ɛjaɖɛ taa nɛ Azii wɩsɩ ɖɩlɩyɛ nɛ hadɛ kiŋ lɛ, paŋ nɩɩyɛ wɛɛ nɛ payaɣ-ɩ se sikiɖi paŋ. Ɩnʊʊ nɛ palmiiri kɛ pasaɣ pam. Hɔɔlɩŋ nɩɩyɛ taa lɛ, ansayɩ kpaakpa kɛ pasaɣ pam.

Ɖooo caanaʊ taa lɛ, pɩnzɩ ɛzɩ kudokiŋ kagbanzɩ yaa naanʊwa pʊcɔ palʊlʊʊ Yeesu lɛ, Pabilonio mba sawaɣ finɛgɩɖɩ nɛ pam. Pohosuu pam nɛ pɩlɩɩ lɛ, pʊhʊlʊma layɩlayɩ nɛ pɩwɛ ɛzɩ naalɩm yɔ. Pɩwɛ leleŋ tʊɖʊɖʊ ɛzɩ sikiri yɔ. Pɩwɛʊ nɛ pileɖi lɛ, pɩpɩɣ nɛ pɩwɛɛ ɖoŋ kaŋ kaŋ nɛ pʊkʊʊ ɛyaa. Pam pɩɣʊ lɛ, pɩwɛʊ ñɩmɩŋ tɩyɛ nɛ ɛyʊ ñɔʊ-pʊ lɛ, pɩsɔkɩ ɛ-nzʊlʊmɩyɛ yɔɔ cɔcɔ. Nabʊyʊ taa lɛ, pɩpɩɣ mbʊ lɛ, pɩɩtasʊ wɛʊ ɛzɩ naalɩm yɔ ɛlɛ piyeki fadʊdʊ tɩyɛ. Pam pɩɣʊ lɛ, pe-tɛ leleŋ nɛ kanjisi nzi sɩyakɩ kayɩ kayɩ yɔ, piyeki pɩwɛɛ ɛzɩ sʊlʊm mbʊ palakɩna pɔm yɔ.

Lʊŋgɩyɛ taa pakɩlʊ pam saʊ nɛ pɩkɛna tʊmɩyɛ nɖɩ haɖʊ malasɩɣna ɛ-tʊmɩyɛ yɔ. Tɩlɩtʊ naatozo wɛɛ nɛ pasaɣ pam. Kacalaɣ taa lɛ, ɛyʊ pɩzʊ ɛkpa pɔʊ yɔɔ nɛ ɛkʊ pɔɖɛ nɛ ehuyi kɩ-taa pɔʊ pɩmaɣna. Pɔʊ ŋgʊ kɩ-taa ɛtʊʊ sʊnzʊyaɣ. Sʊnzʊyaɣ ŋga ɛɖʊ-kɛ pompoɖom nakʊyʊ taa nɛ ɛhɔkɩ pɩcɛyɩ camɩyɛ nɛ pam lɩʊ lɛ, pikpe kɩ-taa. Pɩtɛ lɛɣtʊ ndʊ, tɩwɛ ɖeu ɛlɛ, pɩkɛna sayʊ kɩcɛyʊ se efemiye taa ɛwɛɛ pɔʊ yɔɔ kpaʊ se ɛlɛɛzɩ pompoɖom mbʊ pʊyɔɔ yɔ, efemiye taa litanaa mba palɩʊ yɔ, pɔɖɔʊ. Pɩtasɩ ɖɔɖɔ lɛ, kɛkpɛdɛsasɩ ɛɛlazʊ wɛʊ nɛ pɔʊ ŋgʊ kɩɩlʊlʊ pɩnzɩ nzɩ sɩ-taa. Nabʊlɛ lɛ, papɩzʊ pakʊ pɔɖɛ nɛ pohuyi pɔŋ ñaszʊñasʊ nɛ posusi ñanzɩ kpɛɛɛ. Kpaagba taa lɛ, pɛkpɛzʊ pɔʊ kpem kɩtɔlɩ nɛ pakʊm-kʊ nɛ kɩ-pɔɖɛ taa nɛ pʊcɔ patʊʊ sɔyɩŋ nɛ pam kpeŋ piidɔɔnaa taa.