Lɩtɩyɔm

Pɩlɩɩna Wikipediya
Lɩtɩyɔm

Lɩtɩyɔm kɛ kpɛlɩ kpɛlɛkʊʊ tɛ pɩyʊ weyi ɛ-ñʊʊ mayaɣ kɔyɔ 3 nɛ yʊsaɣ mayaɣ kɔyɔ Li. Pɩkɛ ɖʊʊyʊ ñɩɣlɩm pɩyʊ nɛ kɩwɛɛ pʊtʊnaa caɣyɛ kpata hɔɔlʊʊ kajalaɣ ñɩŋgʊ taa.

Lɩtɩyɔm tɛ hɛkʊ taa pee tɛ ɖiɣ ɖiɣ agbelenaa (6Li nɛ 7Li). Mbʊ tɩna ɖɔɖɔ nɛ lɩtɩyɔm tɔtɔyɩ wɩsɩ laɣsɩ taa ɛzɩ kpɛlɩ pʊtʊnaa lalaa mba pɛfɛyɩ yuŋ yɔ. Lɩtɩyɔm wɛna wazaɣ siŋ hɔyɛ taa piye tɛ tʊmɩyɛ ɖeɖe.

Lɩtɩyɔm keeke kɛ ñɩɣlɩm ɖɔfɩɩ, pɩwɛ kpʊzɩyɛɛ liidiye pɔyɔ ñɩɣlɩm tɩyɛ, kɩcalɩɣ nɛ kʊmʊʊ kalɩkɔtɔ lɔŋ lɔŋ alɩwaatʊ ndʊ ɛnɛ helim nɛ lɩm potukuna ɖama yɔ, kɩkpakɩɣ hʊlʊmɩŋ ɖɛʊ yɔɔ nɛ kpɛdɩŋ yɔɔ kiŋ. Ɛkɛ pʊtʊ weyi ɛwɛ kpegelem yuŋ fɛyɩ yɔ. Ɛzɩ ɖʊʊyʊ wondʊ naa lɛɛla yɔ, ñɩɣlɩm lɩtɩyɔm tɩ lɛzʊʊ lɔŋ lɔŋ heelimlɩm pɔ-cɔlɔ. Pʊyɔɔ yɔɔ paɖʊyɩ ñɩɣlɩm num taa se paɖaŋ-ɩ nɛ helim.

Palakɩ lɩtɩyɔm nɛ tʊmɩyɛ kɛ ñɩɣlɩŋ nɛ ñɩɣlɩŋ caɖasɩ nɛ cʊŋ tʊma taa, palakɩna piili naa nɛ paterii naa mba pɔɖɔkʊʊ laatriki miŋ yɔ, num, pɔñɔɔzʊʊ helim mbʊ CO2 wɛka yɔ, palakɩna ketu nɛ aŋwa naa, palakɩna ɖɔɖɔ kpɛndʊʊ ñɩɣɖɛ.

Lɩtɩyɔm lɛɣzɩɣ lɔŋ mbʊ lɛ, ɛpɩzɩ ɛwɛɛ ɛjaɖɛ taa ɛzɩ palɩzɩ-ɩ ɛ-ɖɩwɛyɛ taa yɔ, ɛlɛ ɛwɛɣ ɛzɩ nasɩyaa sɩɣlɩyaa wɛtʊ yɔ. Palɩzɩɣ lɩtɩyɔm nɛ kaŋ tɛ, cʊŋ tɛtʊ taa nɛ lɩm ɖɔm ñɩmbʊ taa. Kpɛlɩ kpɛlɛkɩɣ tɛ pʊtʊ ɛnʊ palakɩ-ɩ tʊmɩyɛ kpaagba pɩtɩŋna tɛtɛɛ ñɩmɩŋ wondu yɔɔ. Pɩsa nɛ papɩzɩ palabɩ-ɩ tʊmɩyɛ tʊma sɔsɔna taa ɛtɛŋ kɛʊ ñɩɣlɩm wonuu kɔyɔ, palakɩ tʊmɩyɛ nazɩyʊ yɛkɛlɩnayʊ (55 % LiCl nɛ 45 % KCl, ŋtalɩ 400 °C).

USGS kaawila nɛ kɩna se kedeŋga kpeekpe taa lɛ, lɩtɩyɔm ɖɔɔ pɩtalɩ tɔnɩ naa miiliyɔɔ naa 13 pɩnaɣ 2010 tɛmtʊ wɛɛ taa, nɛ pɩtaa peeɖe lɛ Polivi yeke ñatɩna 58% nɛ Siini ñatɩɩ 27%. Kɔlaɣ fenaɣ pɩnaɣ 2016, USGS ɖaɣnɩ wɩlʊʊ lɛ, pʊsɔza, pɩpɩsɩ tɔnɩ naa miiliyɔɔ naa 14, nɛ pɩ-peekpe mbʊ palɩ pʊyɔɔ tɛtɛɛ yɔ talɩ tɔnɩ naa miiliyɔɔ naa 40. Kedeŋga kpeekpe labʊ taa lɛ ɖɩnaɣ pɩtalɩ tɔnɩ naa 25300 pɩnaɣ 2010 ɛlɛ Etaazuunii fɛfɩ pɩ-taa (USGS teyele se ɛyaa ɛtɩlɩ papa ñɩndʊ). Lɩtɩyɔm wɛ cazʊʊ cazʊʊ lɩngamɩŋ taa nɛ ɛjaɖɛ yɔɔ mbʊ payi pɩtɩŋa pɩ-fezuu pɩ-taa. Kɩɩwazɩɣ pɩyʊ kpɩnɛ yaa tɩŋ, paa kɩfɛyɩ palakɩ pɛ-tɛ fezuu caɣʊ yem fɛyɛ, cɛyɩtʊ natʊyʊ fɛyɩ kaʊ.