Lɛtonii

Pɩlɩɩna Wikipediya

Lɛtonii kɛna Erɔpʊ ilemiye nɛ hayʊ kiŋ ɛjaɖɛ naɖɩyɛ nɛ ɖɩwɛ Erɔpʊ ajɛya kɩkpɛndʊ ŋgbɛyɛ taa agoza fenaɣ kacalaɣ wiye pɩnaɣ 2004. Ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩwɛ teŋgu ŋgʊ payaɣ-kʊ se Palɩtikɩ yɔ kɩ-cɔlɔ kpɛɛɛ. Ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩwɛ ajɛya wena payaɣ-yɛ se Palɩtɩ yɔ nɛ awɛ naatozo yɔ a-taa. Hadɛkiŋ lɛ ɛjaɖɛ nɖɩ payaɣ-ɖɩ se Lituyanii ɖɩwɛna piyele nɛ hayʊ kiŋ lɛ, ɛjaɖɛ nɖɩ payaɣ ɖɩ se Ɛsɩtoonii yɔ ɖɩɖɩ ñɛwɛna. Lɛtonii ɛjaɖɛ nɛ Ruusii pasɩna ɖama kamaɣ kɛ wɩsɩ ɖɩlɩyɛ taa piyele wɩsɩ ɖɩlɩyɛtaa nɛ hadɛ kiŋ lɛ ɖɩnɛ ɛjaɖɛ nɖɩ payaɣ-ɖɩ se Piyeloorusii yɔ pasɩna ɖama kamaɣ. Pɩkpaɣna pɩnaɣ 1991 nɛ 2011 yɔ, Lɛtonii ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-taa halaa pasa lʊlʊʊ ɛzɩ 23 % nɛ ɛyaa takɩlɩ kʊyʊ pa-ɛjɛya taa se powoki peeɖe siŋŋŋ.

Pamaza Lɛtonii ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-walanzɩ lɛ, panaa se ɖɩ-walanzɩ talɩ 64 597 km2 nɛ ɖenɖe lɩm wɛɛ yɔ, peeɖe talɩɣ ɛzɩ 1,5 yɔ kɛ mɩnɩʊ yɔɔ. Ɖooo pɩnaɣ 2014 taa pakalɩ kɩgalʊʊ kɛ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-taa lɛ pana ɛyaa ɛzɩ 2 001 468 yɔ; pʊtɔbʊʊ se papɩzɩɣ pana ɛyaa ɛzɩ yɔ 31 yɔ kɛ km2 taa. Kamɩŋ fenaɣ 18 pɩnaɣ 1918 kɛ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩmʊ ɖɩ-tɩ yɔɔ wɛʊ ɛlɛ agoza fenaɣ 1990 kɛ ɖɩwɛ ɖɩ-tɩ yɔɔ siŋŋŋ. Payaɣ Lɛtonii ɛjaɖɛ ñʊʊdʊ kɩfalʊ se Raimonds Vējonis nɛ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-tɛ komina ñʊʊdʊ kɩfalʊ payaɣ se Māris Kučinskis.

Kʊnʊŋ ŋgʊ pakɩlʊʊ yɔɔdʊʊ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-tɛ komina tʊma taa nɛ pawɩlʊʊ-kʊ sukulinaa taa ɖɔɖɔ yɔ, ŋgʊ lɛ Lɛɛtɔŋ. Ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-taa tɛtʊ sɔsɔtʊ payaɣ se Riiga. Yee ɛyʊ ɛsɔɔlaa se ɛyaa nɔɔyʊ kɛ kaŋgalafu yɔɔ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-taa kɔyɔ, pɩkɛna-ɩ kɩjɛyʊʊ se ɛma +371 ɛ-tɛ kaŋgalafu kpata yɔɔ pʊcɔ ŋɛ ɛɛma pɩtɛ ɛyʊʊ kaŋgalafu nimaɣ mayaɣ. Pakpazʊʊ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-tɛ kɩɖaʊ kɛdɛɛka nɛ pɛtɛ lɛ, pocosuu se Ɛsɔ, wazɩ Lɛtonii.

Liidiye nɖɩ pɔtɔkjɩ-ɖɩ peeɖe yɔ payaɣ-ɖɩ se Eroo.