Kpaŋ kʊdɔŋ

Pɩlɩɩna Wikipediya

Kpaŋ kʊdɔŋ papɩzɩɣ paya-kʊ ɖɔɖɔ se maɣzɩm taa taa kʊdɔŋ yaa fitenum taa kʊdɔŋ, pɩkɛ ñʊʊ taa fitenum tɛ cɔʊ mbʊ pɩpɩzɩɣ nɛ pʊkɔna ɛyʊ tɩlasɩ sakɩyɛ yɔ. Pɩkɛ kʊñɔŋ nɛ ɛyʊ fezuu caɣʊ mbʊ pɩɩkɛɖʊʊ nɛ ɛyʊ yɔ.

kɩpɩzɩɣ kɩwɛ ɖoŋ yaa tuda nɛ kɩwɛ paa ɖoye. Ɛyʊ ɛnʊ ɛ-ɛyaa, ɛ-ñɩma yaa ɛ-cɔlɔ caɣyaa pɩzɩɣ nɛ potukuna fɛɖaa yaa ɛyʊ weyi ɛkpɛkɩ ñʊʊ taa maɣzɩm kʊdɔŋ fɛbɩtʊ yɔ yaa kpaŋ kʊdɔmɩŋ wazɩyʊ yaa maɣzɩm taa tazɩyʊ yɔɔ tɛlɩyʊ.

Akpatayɩtʊ yaa ɛyʊ tɛ hʊʊ yaa laŋgbɛzɩyɛ nɛ kpaŋ ŋgʊ kɩlɩna taba kʊyɔɔ cɔlɔ yaa sʊlʊm ɖoŋ mbʊ cɔlɔ, niɣzɩyɛ sɔsɔyɛ yaa sɔndʊʊ sɔsɔtʊ, tɔɔnasɩ taa wɛtʊ ndɩ ndɩ ndʊ tɩfɛyɩ camɩyɛ yɔ, fitenum taa cɔʊ nɛ yaa ñʊŋ naalɛ tʊ kɛ mbʊ ɛzɩ pɩwɩlɩɣ kpaŋ kʊdɔŋ tɔm yɔ.

Wɛtʊ natʊyʊ taa lɛ, pɩkɛ kɩjɛyʊ se pakpa pɩtɛ ɛyʊ ɛnʊ nɛ pasɩ-ɩ fɛɖaa tɛ paa ɛtɔsɔlɩ kɔyɔ yee paɣtʊ ɛpɔzɩɣ mbʊ yɔ kɔzɩ kɔzɩ kpaŋ tɩnaa ɖɔkɔtɔ naa taa. Ñʊʊ taa maɣzɩm taa takɩyaa wɩla nɛ pana, patɩŋna wɛtʊ naa sakɩyɛ yɔ, pʊtɔma tɔmpee pɔzɩtʊ yaa kʊdɔntʊ cɔnaʊ, nɛ pɩtɩŋna pɩyɔɔ nɛ pawazɩɣ kʊdɔndɩna sakɩyɛ pɩlɩna pɛ-tɛ kpaŋ yɔ.

Kpaŋ kʊdɔŋ tɛ alaafɩya tɛ nɩɣ wɛ ndɩ pɩlɩna alɩwaatʊ nɛ ɛsakuliye cɔlɔ. Ɖɔɖɔ ɛzɩ kɩ-tɛ tɔbʊʊ nɩɣʊ, kɩ-tɛ ɖɩjayɛ nɛ kɩ-yɔɔ ndɔnjɔlɩyɛ. Ɖama wayɩ lɩɣʊ ɛyaa taa nɛ ɖama tɛzɩtʊ sɔzɩɣ ɛyʊ kʊjɔŋ yɔɔ nɛ pɩtɩnɩɣ lɩmaɣza yɔɔ nɛ pɩpɩsɩɣ ɛyʊ kpaŋ tʊ. Pʊyɔɔ yɔ patʊlɩɣ aŋgbaa nayɛ ɛyaa hɛkɩŋ nɛ ketiizasi se palʊbɩna ɖooo lɔŋ maɣzɩm.

Kedenga kpeekpe ajɛyɛ lɩmaɣzaɣ yɔɔ lɛ, ɖɔkɔtɔ naa tɛ takayasɩ sakɩyɛ lakɩ tʊmɩyɛ nɛ tɔmpee kpaŋ kʊdɔŋ yaa fetenum taa kʊdɔŋ. Ɖeɖe nɛ sɔnɔ yɔ wɛtʊ natʊlɛ pasɩwaɣ nɛ palakɩna tʊmɩyɛ pɩlɩna kpaŋ kʊdɔmɩŋ.

Kedeŋga kpeekpe kʊdɔmɩŋ pɩlɩɣ (CIM-10), ndʊ OMS ŋgbɛyɛ nɛ kʊdɔŋ naɣʊ wonduu nɛ ɖiuu ɖiuu maɣzɩm taa kʊdɔmɩŋ (DSM-V) ndʊ Amerika taa maɣzɩm taa kʊdɔmɩŋ wazɩyaa ŋgbɛyɛ (APP) sʊzaa yɔ. Papɩzɩɣ pawazɩɣ kpaŋ kʊdɔŋ pɩlɩna kɩ-tɛ ɖoŋ cɔlɔ.