Kalɩzaɣ kpaʊʊ

Pɩlɩɩna Wikipediya

Kalɩzaɣ kpaʊʊ, ɖɔɖɔ payaa se Mesmer lɩmaɣza, pɩkɛ lɩmaɣzɩyɛ kɩlɩzɩyɛ pɩlɩna fɛbɩtʊ kɔdɔmɩŋ nɩɩyɛ hɔɔlɩŋ taa kpaɣ kpaɣɖʊ 18 tɛmtʊ alɩwaatʊ nɛ kpaɣɖʊ 19 pazɩyɛ wɛɛ kɛ Wɩsɩ Ɖɩɖʊyɛ ajɛyɛ nɛ hali pɩpazɩ pɩwazɩ piŋ ɖɔkɔtɔ naa tɛ, maɣzɩm kpɛlɛkʊʊ tʊmɩyɛ tɩnaa tɛ. Caama ɖɔkɔtɔ Franz-Anton Mesmer tɩnaa lɩmaɣzɩyɛ nɖɩ ɖɩ-tɔm pɩnaɣ 1773.

Pɩkɛ ɛyaa hɛkʊ taa tɔm piŋ, kɛlɛ kalɩzaɣ kpaʊʊ tʊmɩyɛ pazɩ pɩkɔna kɔkɔɖɛ siŋ kɔzɩ kɔzɩ Fransɩɩ ɛjaɖɛ taa, kɩ nɛ ɖɔkɔtɔ naa pɩlʊʊ ŋgʊ kizina laɣsɩ nɛ ɖɔkɔtɔ naa pɩnaɣ 1784.

Ɛyaa mba pɛkɛ kalɩzaɣ kpaʊʊ ɖɔkɔtɔ naa kpaɣɖʊ 17 alɩwaatʊ taa yɔ, nɛ pɛwɛɛ ɛzɩ ɖɔkɔtɔ naa lɔŋ tɩnaa, pɛkɛ ɛyaa mba palɩna canaa mba paakɛ maacɩka laɖaa tɛ, pa-aa kɔyɔ Paracelse, Marsile Ficin, Roger Bacon ou Pietro Pomponazzi.

Caama ɖɔkɔtɔ Franz-Anton Mesmer, weyi esusa Vienne pɩnaɣ 1766 ɛzɩma wɩsɩ cɔʊʊ tɩyɩnzɩ tɔm ɛyʊ yɔɔ, naɣ piŋ kalizaɣ kpaʊʊ tʊma wena paatɛma-yɛ labʊ pʊcɔ ɛnʊ alɩwaatʊ talɩ kaawisa-ɩ. Ɛ-takayaɣ taa, Mesmer kpaɣ ɖɔɖɔ Ɛnglɩsɩ ɖɔkɔtɔ weyi paya-ɩ se Richard Maed lɩmaɣza nɛ ɛlabɩna tʊmɩyɛ piŋ. Pɩkɔma pɩnaɣ 1775 lɛ, wiyaʊ pɩɣa kɩlɩzaɣ Maximilien 3 Joseph Bavière tʊ kpa ɛyaa nabayɛ se pefeŋiɣ cɛjɛ Johann Joseph Gassner alewa lɩzʊʊ tɔm yɔɔ. Ɛyaa mba paya Mesmer Munih.

Agoza fenaɣ kɩyakʊ 27 pɩnaɣ 1775 lɛ ɛwɩlɩ ɛ-tɩ mbʊ se ɛwɛ ɖoŋ se ɛpɩsɩ ɛlɩzɩ yaa ɛmʊʊzɩ laɣsɩ ndɩ ndɩ ɛlɛ ɛɛlakɩna alewa nɛ tʊmɩyɛ. Teɣfema lɛ, tɔm yɔɔ kandɩyaa ɛsɩnda nɛ sɔsaa ɛsɩnda ekuli nɛ eheyiɣ ɛyaa Gassner wazaɣ ɛ-kʊdɔndɩnaa nɛ kalɩzaɣ kpaʊʊ ɖoŋ kɛlɛ ɛtɛlɛyɩ mbʊ yaa ɛtatɩlɩ mbʊ.