Aŋgɩlɩtɛɛrɩ

Pɩlɩɩna Wikipediya
Map of England within the United Kingdom

Aŋgɩlɩtɛɛrɩ kɛna Kewiyaɣ kɩkpɛndaɣ taa ɛjaɖɛ naɖɩyɛ. Ɛjaɖɛ ɖinɛ ɖi-hayʊ kiŋ lɛ, ɛjaɖɛ nɖɩ payaɣ-ɖɩ se Ekɔsɩ yɔ ɖɩwɛnɑ nɛ ɖɩ-wɩsɩ ɖɩɖʊyɛ taa lɛ, ɛjaɖɛ nɖɩ payaɣ-ɖɩ se Macɛsɩ yɔ ɖɩwɛna. Ɛjaɖɛ ɖɩnɛ, teŋgunaa sakɩyɛ cɔ-ɖɩ kpɛɛ nɛ pɩta nɛ teŋgunaa mba pa-taa kɔyɔ: tɛngʊ hayʊ kiŋ ñɩŋgʊ kɛ wɩsɩ ɖɩlɩyɛ taa; wɩsɩ ɖɩɖʊyɛ nɛ hayʊ kiŋ lɛ, Iiritalandɩ teŋgu; hadɛ kiŋ nɛ wɩsɩ ɖɩɖʊyɛ taa lɛ, teŋgu ŋgʊ payaɣ-kʊ se Sɛltiki yɔ kɩwɛna piyele pɔɔ ŋga payaɣ-kɛ se Mansɩ yɔ kɛwɛna nɛ ŋga kɛtɛyʊna Ɩŋilitɛɛrɩ nɛ Erɔpʊ tɛtʊ. Ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa tɛtʊ ndʊ lɩm cɔ-tʊ nɛ pɩta yɔ tɩɖɛ ɛzɩ mɩnɩʊ yɔ.

Lɔndrɩ kɛŋna ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-tɛtʊ sɔsɔtʊ. Kewiyaɣ kɩkpɛndaɣ ajɛyaa taa lɛ, Aŋgɩlɩtɛɛrɩ kɛŋna ɛjaɖɛ nɖɩ ɖi-taa ɛyaa kɩla ɖɔʊ nɛ pɩnaɣ 2011 paakala-wɛ lɛ, patala ɛzɩ miliyɔɔnaa 53 yɔ. Ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɔɖɔ kɩlɩna walanzɩ nɛ ɖɩ-walanzɩ taa wɛ ɛzɩ 131 760 km2. Ɛzɩ ajɛyaa lɛɛna taa ɛyaa huyuu kewiyaɣ yɔɔ yɔ, Aŋgɩlɩtɛɛrɩ ñɩnɖɛ taa pɩvɛyɩ mbʊ. Peeyeba kewiyaɣ ŋga yaa komina taa ɛyaa lɩzɩʊ kɛ ɖooo pɩnaɣ 1707.

Stonehenge (sun)

Weyi ɛcɔŋna peeɖe ɛjaɖɛ yɔɔ yɔ, ɛnʊʊ payaɣ se David Cameron. Pɩwɛ mbʊ ɖɔɖɔ lɛ, ɛ-cɔlɔ kpɛɛ nabɛyɩ wɛɛ nɛ pasɩŋna-ɩ tʊma labʊ nɛ paq-taa kɔyɔ Gordon Brown. Keteŋga kpeekpe yɔɔ lɛ, Aŋgɩlɩtɛɛrɩ ɛjaɖɛ wɛ ajɛya wena a-taa tɔsʊʊ kɩla ɖɔʊ yɔ, nɛ yee pakpaɣ ɛzɩma ɛyʊ kʊɖʊm hiku yaa ɛtɔkɩ efemiye taa kɔyɔ, pɩtalɩɣ ɛzɩ 22 907 livres sterling yɔ. Yee pakpaɣ Lɔndrɩ tɛtʊ yɔ, tɩ-taa tɔsʊʊ kɩla Erɔpʊ taa nɛ pɩnaɣ 2009 ɖɔɖɔ taa lɛ, tɛtʊ tʊnɛ tɩɩkɩlɩna wɛʊ ñɩm keteŋga kpeekpe yɔɔ.

The George Inn interior

Ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-taa ɛsɔ sɛtʊ ndʊ pɛsɛʊ yɔ pɩ-taa kɔyɔ: krɩstʊ mba ŋgbɛyɛ, malɩŋ ŋgbɛyɛ, Ɛnduyismi, Sikiyismi, Sudayismi, Pudiyismi nɛ aŋgba lɛɛna ndɩ ndɩ ɖɔdɔ.