Confucius lɩmaɣzɩyɛ tɩnaa ŋgbɛyɛ

Pɩlɩɩna Wikipediya
Patung Dewa di Kelenteng Sam Poo Kong

Confucius lɩmaɣzɩyɛ tɩnaa ŋgbɛyɛ, Rújiā (儒家) (pʊ-tɔbʊʊ se masɩma lɔŋ sukuli) nɛ Rúxué (儒学) pʊ-tɔbʊʊ se masɩma lɔŋ wa wɩlɩtʊ, pɩkɛ sukuli naa taa sukuli nakʊyʊ ŋgʊ kʊ-tʊmɩyɛ kaakɛ yaa kʊñɔŋnaɣ ɛyʊ yɔɔ lɩmaɣzɩyɛ tɔm yɔɔ, ɛyʊ fitenum yɔɔ, politiki tɔm yɔɔ nɛ Ɛsɔ sɛtʊ tɔm yɔɔ Siini ɛjaɖɛ taa yɔ. Tɔm tɩwala pɩtalɩ kpaɣɖɩŋ hiu mbʊ yɔ kpaɣ nɛ Kongfuzi (pʊ-tɔbʊʊ se wɩlɩyʊ Kong) ɛyʊ yɔɔ lɩmaɣzɩyɛ tɔm (pɩnaɣ 551 ŋtalɩ 479 pʊcɔ palʊlɩ Yeesu Krɩstʊ), pasɩmɩ-ɩ Wɩsɩ Ɖɩlɩyɛ ajɛyɛ taa taa nɛ latɛŋ hɩɖɛ ɖɩnɛ yɔ Confucius.

清初铜铸文昌帝君漆金造像

Kpaɣnɛ kpaɣɖʊ 9 hɛkʊ taa lɩmaɣza ndɩ ndɩ lɩɩ paya-yɛ se Confucius maɣzɩm kɩfam ((Lǐxué 理学, Dàoxué 道学, Xīnxué 心学, ŋgbaɣ nɖɛɛ) nɛ apɩsɩ paɣtʊ ɛyaa kpeekpe cɔlɔ kpaɣɖʊ 13 wɛɛ taa. Quinq kewiyaɣ kɩɖɛzaɣ alɩwaatʊ taa lɛ, Hànxué (漢学) lɩɩ, ndɔnjɔɔlɩyɛ pɩlɩna Confucius lɩmaɣzɩyɛ yɔɔ, pʊwayɩ kpaɣɖʊ 20 alɩwaatʊ taa lɛ Confucius lɩmaɣza kɩfana ñalɩɩ. Kpaɣ ɖooo pɩ-tɛ alɩwaatʊ ndʊ mbʊ Siini ɛjaɖɛ wɛ Confucius lɩmaɣza ndɩ ndɩ taa, Tao ñɩna wɛɛ nɛ Puda ñɩna wɛɛ ɖɔɖɔ, kɛlɛ Confucius ñɩna wakaɣnaɣ.

Ɖɔɖɔ ɛzɩ Confucius caʊʊ ɖoŋ piŋ Azii nɛ wɩsɩ ɖɩlɩyɛ taa kiŋ papɩzɩɣ pamaɣzɩ-kʊ nɛ Platon nɛ Yeesu pa-ñɩmba Wɩsɩ Ɖɩɖʊyɛ taa ajɛyɛ taa. Ɛtatɩyɩ Ɛsɔ sɛtʊ ŋgbɛyɛ naɖɩyɛ kiɖe, kɛlɛ ɛ nɛ ɛ-tɔm mʊyaa palɩzɩ lɩmaɣza sakɩyɛ pɛ-tɛ alɩwaatʊ, pɛlɛzɩ ɛyaa fetenum nɛ pɛ-tɛ caɣyɛ nɛ ɖama ɛzɩ sɔnzɩ tɩyɛ.

柳州市孔庙 Temple of Confucius in Liuzhou, Guangxi

Wɩlɩyʊ ɛnʊ ɛ-tɔm mʊyaa kajalaɣ mba mba pakpa se ɛyʊ yɔɔ lɩmaɣzɩyɛ tʊmɩyɛ tɩnaa nɛ papɩsɩ layaa Confucius cɔjɔ kpamɩŋ taa.