Blaise Pascal

Pɩlɩɩna Wikipediya
Ɖajaa Blaise Pascal

Informa
Ɛ-ɛjaɖɛ Fransɩɩ
Ɛ-tʋmɩyɛ Lɛɣtʊ tɩlɩyʊ
Ɛ-ɖɩlʋlɩyɛ Clairmont-Ferranc
E-efemiye kɩlʋlɩyɛ Mɩsɩkʋm fenaɣ kɩyakʊ 19 pɩnaɣ 1623
Ɛ-ɖɩsɩbɩyɛ Paarii
E-efemiye kɩsɩbɩyɛ Kɩyɛɛna fenaɣ kɩyakʊ 19 pɩnaɣ 1662

Blaise Pascal, palʊla-ɩ mɩsɩkʋm fenaɣ kɩyakʊ 19 pɩnaɣ 1623 kɛ Clairmont tɛtʊ taa (ɖenɖe sɔnɔ payaɣ se Clermont-Ferrand), Fransɩɩ ɛjaɖɛ taa. Ɛyʊ ɛnʊ ɛsɩ Paarii tɛtʊ kɩyɛɛna fenaɣ kɩyakʊ 19 pɩnaɣ 1662 taa. Ɛyʊ ɛnʊ ɛɛkɛ lɛɣtʊ tɩlɩyʊ, ɛkɛ tomnasi ɖɔnɛ tɛ tʊʊzɩyɛ kpɛlɛkɩyʊ, ɛkɛ ɖɔɖɔ luɖu nɛ lɔnzɩnɖɛ tʊmɩyɛ kpɛlɛkɩyʊ nɛ lɔŋ tasɩyʊ nɛ Ɛsɔtɔm yɔɔ tɩlɩyʊ Fransɩɩ ɛjaɖɛ taa. Ɛwɛɣ pɩɣa ŋñɩɩ lɛ, ɛ-caa paza-ɩ kpɛlɛkʊʊ nɛ ɛtʊma kajalaɣ kaakɛ tɩlɩyɛ pɩŋ tɛ kpɛlɛkɩtʊ.

Ɛwɛna pɩnzɩ 19 lɛ, ɛlʊba akɔnta labʊ ñɩɣyʊ nɛ pɩnzɩ naatozo wayi lɛ, ɛlɩzɩ kɔɔnaɣ ñɩɣyɩŋ 50. Ɛwɩlɩɣ ñɩɣtʊ ndʊ ɛ-kpaɣdɩna nɛ ɛsɛʊ pɩŋ tɔm hʊyaa ñʊʊ tʊ weyi payaɣ se Séguier.

Statue de Pascal au Louvre

Hama tɩlɩyɛ naɖɩyɛ wayi, tɩlɩyɛ nɖɩ ɛwɩla kamɩŋ fenaɣ pɩnaɣ 1654 alɩwaatʊ taa yɔ lɛ, ɛcɛlɛ ɛ-tɩ lɔnzɩnɖɛ tʊmɩyɛ kpɛlɛkʊʊ nɛ Ɛsɔ yɔɔ lɩmaɣza tʊmɩyɛ kpɛlɛkʊʊ ɛlɛ, ɛtɔsɔɔ tɩlɩyɛ kpɛlɛkʊʊ tʊmɩyɛ yɔ ɖɔɖɔ. Ɛma takayasɩ pɩlɩna ɛjaɖɛ hɔɔlʊʊ ñʊʊ tʊ nɛ fetenum yɔɔ, tɔm ndʊ pasʊsa-tʊ fenasɩ naalɛ wayi kɛ ɛsɩm wayi mbʊ lɛ, ɛwɛna pɩnzɩ 39, ɛlɛ pɩɩwɩ-ɩ siŋ.

Palʊla-ɩ Clairmont (nɔnɔɔ Clermont-Ferrand), Auvergne egetiye taa, Pascal Blaise kɛ Auvergne tʊ nɛ ɛ-hɔʊ kaakɛ Auvergne tɛ ɛyaa kpaɣɖɩŋ sakɩyɛ sakɩyɛ taa. E-ɖoo, Antoinette Begon ñasɩba mɩsɩkʊm fenaɣ kɩyakʊ 29 pɩnaɣ 1626 alɩwaatʊ taa mbʊ lɛ, Pascal kaawɛna pɩnzɩ naatozo.

Ɛ-caa payaɣ se Pascal Etienne (1588–1651), ɛpaza ɛkɩlɩ sɔɔlʊʊ lɛɣtʊ tʊma nɛ tɩlɩyɛ tʊma mbʊ lɛ, ɛkɛ Auvergne cikpeluu taa wiyaʊ tɛ lɔntasɩyʊ caaja alɩwaatʊ, nɛ ɛkɛ ɖɔɖɔ sɩnaʊ kpaŋ taa ñʊʊ tʊ tɛɛ tʊ Montferrand tɛtʊ taa. Ɛyʊ ɛnɛ ɛkpaɣ lɩmaɣza mbʊ se eyeke koŋ ɛwɩlɩɣ e-pɩyaa. Pascal Blaise kaawɛna kɔɔnaa naalɛ, Jacqueline, palʊla-ɩ pɩnaɣ 1625 alɩwaatʊ taa nɛ Gilberte (palʊla-ɩ pɩnaɣ 1620 nɛ ɛwalɩ pɩnaɣ 1642 kɛ Florin Périer tɛtʊ taa, ɛkɛ lɔntasɩyʊ Clermont sɩnaʊ kpaŋ taa.

Triangle de Pascal

Pɩnaɣ 1631 taa lɛ, Etienne kpaɣ e-piyaa nɛ pɛɖɛɛ powolo Paarii tɛtʊ taa, mbʊ lɛ, Blaise kaawɛna pɩnzɩ 8 yeke. Ɛ-caa kpaɣ lɩmaɣza mbʊ se ɛ-maɣmaɣ ɛwɩlɩɣ ɛ-pɩyalʊ mbʊ pʊyɔɔ yɔ ka-ñʊʊ taa kaawɛ lɔŋ piŋ. Kpɛɖɛɛ mbʊ ɖɔɖɔ lɛ, Blaise hiɣ lɛɣtʊ lɔŋ nɛ tɩlɩyɛ lɔŋ, pɩtɩŋna ɖɔɖɔ ɛ-caa tɛ yɔɔdasɩ nɛ tɩlɩyaa sɔsa pɛnɛ yɔ canaʊ alɩwaatʊ taa, Roberval nɛ Marin Mersenne nɛ Girard Desargues nɛ Claude Mydorge Pierre Gassendi nɛ Descartes.