Ajɛyɛ ñʊŋ yɔɔ caɣʊʊ lɩmaɣzɩyɛ tɔm

Pɩlɩɩna Wikipediya
Decolonization of Africa PL

Ajɛyɛ ñʊŋ yɔɔ caɣʊʊ lɩmaɣzɩyɛ tɔm, pɩkɛ politiki tɔm ndʊ ɛyaa lakaɣ se pɩsa nɛ pɛ-tɛ ampiiri waa paɣlɩ yɔ pʊ-tɔbʊʊ pacakɩ ajɛyɛ lɛɛna yɔɔ nɛ pɛkpɛndɩ nɛ pɩpɩsɩ kewiyaɣ kʊyʊmaɣ ɛjaɖɛ nɛ payaa se ampiiri. John Atkinson Hobson cɔlɔ lɛ, ajɛyɛ ñʊŋ yɔɔ caɣʊʊ lɛɛzɩtʊ kpaɣ kpaɣɖʊ 19 tɛmtʊ alɩwaatʊ nɛ kpaɣɖʊ 20 paɣzɩtʊ wɛɛ taa kɛlɛ se lɩmaɣzɩyɛ nɖɩ pɩtatasɩ pɩkɛ ampiiri tɔm ɛzɩ pɩɩkɛʊ Pax Romana alɩwaatʊ yɔ.

Marx lɩmaɣzɩyɛ tɩnaa kɔzɩ kɔzɩ Rudolf Hilferding, Rosa Luxemburg, nɛ Lénine ɛ nɛ ɛ-takayaɣ ŋga ɛmaa nɛ ɛtɔŋ ka-taa se lalaa ñʊŋ yɔɔ caɣʊʊ, pɩkɛ menɖeke ma-ñɩm ɖoŋ alɩwaatʊ (pɩnaɣ 1916), ɛɖanɩɣ kpaɣʊʊ Hobson tɔm nɛ eyele nɛ tɩtɔyɩ ɛyaa tɩŋa cɔlɔ. Marx lɩmaɣzɩyɛ tɩnaa cɔlɔ lɛ, lalaa ñʊŋ caɣʊʊ lɩmaɣzɩyɛ tɔm kɛ alɩwatʊ ndʊ menɖeke ma-ñɩm tɩnaa kpa ɖoŋ piŋ yɔ, nɛ ɖɩcɔna kɔyɔ tɔsʊʊ huuu lɩmaɣza yeke koŋ yɔɔ pamazɩɣ pɩtɛkɛ politiki tɔm.

Lalaa ñʊŋ yɔɔ caɣʊʊ lɩmaɣzɩyɛ tɔm ñɔza mɩzasɩ yasʊʊ tɔm ndʊ Caama ɛjaɖɛ ɛyaa kaalaba yɔ. Pɩtɩŋna Versaille tɛ ɖama nɩnaʊ tɔm yɔɔ lɛ Ositralii mʊ Kinee Kifalʊʊ tɛtʊ Caama mba nesi tɛɛ nɛ pɩtasɩna Bougainville lɩm hɛkʊ taa tɛtʊ nɛ pɩkɛ ajɛyɛ kɩkpɛndʊʊ tindimiye C nɖɛ.

Versaille tɛ ɖama nɩnaʊ yebina nɛ Afrika nɛ Hadɛ yɔɔ ɛjaɖɛ mʊ ajɛyɛ kɩkpɛndʊʊ takayaɣ ŋga kɛkɛ pɩlʊʊ kɛ Afrika nɛ Hadɛ Wɩsɩ Ɖɩɖʊyɛ taa. Waɖɛ takayaɣ ŋga se ɛcɔna ajɛyɛ yɔɔ halɩ nɛ Namibii ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩkaɣ ñɔʊʊ yɔ yɔɔ kpazɩ ɖoŋ piŋ Afrika nɛ Hadɛ yɔɔ ɛjaɖɛ kɛ Afrika nɛ hadɛ yɔɔ kiŋ ajɛyɛ pɩkɔɔ pɩtalɩ pɩnaɣ 1990. Zelande kɩfalʊʊ mʊ waɖɛ takayaɣ C ŋga kɛ ajɛyɛ kɩkpɛndʊʊ ŋgbɛyɛ cɔlɔ pɩlɩna Caama Samoa ɛyaa yɔɔ.