Ɛjaɖɛ paɣtʊ takayaɣ (Constitution)

Pɩlɩɩna Wikipediya
Koŋgo ɛjaɖɛ paɣtʋ takayaɣ - takayɩhayʋʋ 1 ñɩŋgʋ, 1964

Ɛjaɖɛ paɣtʊ takayaɣ, pɩkɛ takayaɣ ŋga ka-taa ɛjaɖɛ yaa ŋgbɛɛ naɖɩyɛ tɛ ɖɔnɛ, ɛlɛ, sakɩyɛ taa lɛ,pɩkɛ ɛjaɖɛ yaa ajɛyɛ hɛkʊ nakʊyʊ tɛ paɣtʊ. Ɛjaɖɛ paɣtʊ takayaɣ tɛ wazaɣ lɩɣna ɖɩ-tɛ ɛjaɖɛ kewiyaɣ ŋga kaɖɩna tʊmɩyɛ labʊ alɩwaatʊ ndʊ tɩ-taa cɔlɔ. Sakɩyɛ taa lɛ, ka-wazaɣ paɣla pɩkɩlɩ paɣtʊ tɩtɩŋga.

Kɛkɛ politiki takayaɣ nɛ paɣtʊ keem ndʊ tɩtamsa nɛ tɩlɩna cɔlʊʊ taa tɩwɛ kpaɖʊ yɔ kpaɖʊ yɔ yɔ. Pɩkɛ ɛyaa hɛkʊ taa tɔm, ɛyaa mba patɩna kewiyaɣ ɖoŋ nɛ palakɩ tʊmɩyɛ ɛyaa lalaa yɔ ɛjaɖɛ taa yɔ, kɛ ɛjaɖɛ kʊyʊmɖɩyɛ ndɩ ɖɩ-taa peeɖe. Paɣtʊ takayaɣ kandʊʊ ɛyʊ waɖɛ yɔ nɛ tɩ-yɔɔ wɛʊ kɛ kewiyaɣ komulum tɩnaa cɔlɔ (ajɛyaa nʊndɩnaa kewiyaɣ nɛ paɣtʊ lɩzɩyaa kewiyaɣ nɛ tɔm hʊyaa kewiyaɣ).

Les pères de la Tanimarikɩ ɛjadɛ paɣtʋ takayaɣ assemblée à Copenhague, Aloma fenaɣ kɩyakʋ 23, 1848

Yee tɔm hʊyaa ɛmaɣzɩɣ se paɣtʊ takayaɣ taa tɔm ɛkɛ pamaɣmaɣ palɩmazaɣ yɔɔ ɖɩnaɣ se polotiki tɔm tɩŋgɩɣna pʊyɔɔ nɛ pɩhaɣ waɖɛ yaa ɖoŋ ka-maɣmaɣ nɛ pɩla mbʊ. Politiki tɔm paɖʊ-tʊ waɖɛ takayaɣ taa nɛ paya se kajalaɣ kewiyaɣ tɛ ɖoŋ (kewiyaɣ tɛ wiyaʊ weyi ɛlakɩ paɣtʊ takayaɣ kɩfalaɣ yɔ). Ajɛyaa sakɩyɛ tisuu nɛ pɔɖɔkʊʊ ɛjaɖɛ mazɩm nɛ evemiye nɛ pɔtɔkɩ kazandʊʊ evemiye ndɩ ɖɩ-tɛ tɔzʊʊ yɔ (ɛjaɖɛ kazandʊʊ yaa tɩyɔɔ kazandʊʊ yaa paɣtʊ takayaɣ evemiye Englɩsɩɩ kʊnʊŋ taa lɛ, Constitution Day.

The Gibraltar 1969 Constitution preamble engraved onto a stalactite at the Gibraltar Museum

Tɔmpiye paɣtʊ takayaɣ, palakɩ-ɖɩ nɛ tʊmɩyɛ ñamtʊ nɔmɔʊ taa kɛ kewiyaɣ ajaɛyaa sɔsɔnaa aŋgbaa ndɩ ndɩ taa. Mbʊ lɛ, pɔyɔɔdʊʊ OIT paɣtʊ takayaɣ tɔm, Eerɔpʊ tambɔɔ paɣtʊ takayaɣ yaa ɛyaa sɔsaa paɣtʊ takayaɣ. Paa ɛzɩmta lɛ, kɛwɛ camɩyɛ cɩɖɩ cɩɖɩ yaa kpayɩ kpayɩ aŋgbaa a-naa a-taa se pɔyɔɔdɩ nɩnaʊ tɔm yaa kiɖe tɛ tɔm kɩlabɩtʊ.