Wisikii

Pɩlɩɩna Wikipediya

Wisikii pɩkɛ ɖama hɛkʊʊ taa hɩɖɛ ndɩ payaɣ. Pɩkɛ wezuu sʊlʊm mbʊ palaba-pʊ nɛ malɩtɩ tɩŋ pee wena pajata yɔ yaa wena a-taa fɛyɩ malɩtɩ yɔ. Wisikii ɖɩlɩyɛ kɛ tɔmʊʊ kʊhɔmʊʊ kɛ Ekɔɔsɩ ɛyaa nɛ Irɩlandɩ ɛyaa pɛhɛkʊ taa. Paaweyi ɛlɩzɩɣ ɛtɩlɩyɛ pɩcɛlɩna canaʊ yɔ.

Pʊwayɩ lɛ, patana wisikii ŋgʊ nɛ ajɛyaa kɩfana taa kiŋ (kɔzɩ kɔzɩ EtaazuuniiKanadaa ajɛyɛ taa). Ɖooo kpaɖʊ 19 tɛ pazɩɣ alɩwaatʊ taa sʊlʊm ɖoŋ mbʊ ɖɩlaɖɛ tɔyɩ Sapɔŋ ɛjaɖɛ taa nɛ wayi wayi ajɛyaa kɩfanaa lɛɛna taa.

Wisikii kɛ Ɛnglɩsɩ tɔmpiye ɖɩlɩna Keltiki kʊnʊŋ taa ndɩ uisge Ekɔɔsɩ kʊnʊŋ, uisce kɛ Irɩlandɩ kʊnʊŋ taa. Tɔmpiye ɖɩ-tɔbʊʊ kɛlɛʊ kɛlɛ se lɩm kɛ kʊnʊmɩŋ ɛnʊ ɛ-nɩɩlɛ ɛ-taa, uisge beatha kɛ Ekɔɔsɩ kʊnʊŋ taa nɛ uisce beatha kɛ Irɩlandɩ kʊnʊŋ taa tɔbʊʊ se wezuu lɩm nɛ wisikii kɛ Ɛnglɩsɩ kʊnʊŋ taa. Payaɣ se wisikii lɛ, pɩkɛ Ekɔɔsɩ nɛ Kanadaa nɛ nippone pɛtɛ wonduu nɛ palakɩ tʊmɩyɛ nɛ tɔmpiye ndɩ kɛ Irɩlandɩ nɛ Amerika ajɛyɛ taa.

Pɩlʊʊ kɩfalʊʊ nakʊyʊ lɩwa payaɣ-kʊ se blend wisikii kʊkʊ kɛ lɩm nɛ malɩtɩ pɛtɛ siduu se pɩwɛ leleŋ. Paɖʊʊ pee tɛ ŋgʊ lɛ ɖɔʊ yɔɔ yɔ. Pee tɛ wisikii kɩlɩɣ nɛ tɔyʊʊ mbɩ pʊyɔɔ yɔ kɩtakɩlɩɣ liidiye. Ɖɩcɔna nɛ ɖɩna yɔɔ wisikii pee tɛ ŋgʊ ŋgʊ kɩwɛ yuŋ yɔɔ kɩsɔzʊʊ leleŋ ɛzɩ malɩtɩ yɔ. Wisikii ŋgʊ pakɩlɩɣ ñɔʊ ajɛyɛ taa.

Wisikii pee tɛ ŋgʊ palaba-kʊ nɛ mʊlʊm pee naayɛ (pile nɗ samɩɖɛ nɛ afʊwanɩ nɛ seigle) nɛ nabʊyʊ taa ɖɔɖɔ malɩtɩ tɛ ɔrɩgɩ. Kʊyʊmbʊ pajatʊʊ-kʊ kɛ anasaayɩ ñɩɣyʊ nakʊyʊ taa. Wisikii ŋgʊ kɩfɛyɩ leleŋ keeke nɛ palakɩ-kʊ nɛ tʊmɩyɛ keeke kɛ blend waa ɖɩhɔkɩyɛ taa.

Sʊlʊm ɖoŋ mbʊ ɖɩlaɖɛ tʊmɩyɛ kʊyʊmɖɩyɛ yeke koŋ pɩzɩna ɖɩpɛdɩ pɩtɛ wonduu ndʊ pʊɖɔɔ sakɩyɛ. Wisikii k ;ke pɩnzɩ sakɩyɛ tɛ kpɛndʊʊ sʊlʊm mbʊ pɩpɩzɩ nɛ kɩwɛna leleŋ kʊyʊmɩŋ paa ɛzɩmtaa yɔ. Ɛlɛ, tʊma sɔsɔna lɛɛna lakɩ pɩnaɣ kʊyʊmaɣ tɛ wisikii.