The Beatles

Pɩlɩɩna Wikipediya
The Beatles

The Beatles kɛna Pritaaniiki wondu teyaa nabɛyɩ pɛkpɛndɩ naanza nɛ palɩna Livɛɛrpuli; mba yɔ: John Lennon, Paul McCartney, George Harrison nɛ Ringo Starr. The Beatles kʊnɛ kɩɩkɛna rock nɛ paa ɛzɩ kɩɩyɔka ɖooo pɩnaɣ 1970 kɔyɔ, kɩɩkɛna wondu teyaa ŋgbɛyɛ nɖi ɛyaa kaakɩla sɔɔlɩɣ keteŋa kpeekpe taa yɔ. Wondu teyaa ŋgbɛyɛ ɖɩnɛ ɖɩlɩwa lɛ ɖiteleɖi, pɩnzɩ hiu ɖeke ɖɩlaba (1962 nɛ 1970), ɛlɛ ɖi-taa wondu teyaa panɛ palɩza wondu tewu tatasɩ kɩfasɩ hiu nɛ naalɛ nɛ polu wondu mɩnɩŋ naalɛ. Ɛyaa panɛ po-wondu lubu taa caɣ kacʊka pɩnzɩ 1963 nɛ 1966. Pɔɖɔna yɛlɩɣ yɛlɩɣ nɛ palɩzɩ wondu tewu takayasɩ lʊbɛ, siŋili waa hiu nɛ naatozo nɛ EPS waa hiu nɛ naalɛ. Payaɣ Beatles wondu teyaa mba se Beatlemania.

The Beatles, Kennedy Airport, February 1964

Pinzɩ 1960 taa, Beatlemania wondu pakɩlaɣ ɖʊʊ paa le nɛ po-wondu ndʊ tɩmʊwaɣna patʊ ndɩ sakɩyɛ, kpaɣ ɛzɩ: jazz, salsa, reggae, soul yaa ɖoo lɔnda wondu nɛ parɔkɩ. Pɩkɔma pɩtalɩ pɩnzɩ mɩnɩŋ nɛɛlɛ nɛ kʊɖʊm taa lɛ papaɣzɩ Beatlemania wondu ɖʊʊ ɖɔɖɔ nɛ tɩɖaɣnɩ wɛu ɛyaa nɩŋgbaaŋ taa ɛzɩ kɩfatʊ yɔ. Wondu teyaa panɛ pa-naanza pa-taa lɛ Lennon nɛ McCartney kɛ ɛyaa kpaɣa se mba lɩzɩna The Beatles nɛ eyaa kpakʊɣ po-wondu nɛ nɛ pamaazɩɣna nɛ poluki pɛ-ndʊ.

The Beatles kɛna keteŋga kpeekpe yɔɔ wondu teya mba pakɩlɩ pɛ-tɛ wondu tewu tatasɩ kɛ pɛtɩɣ yɔ. Mbʊ pʊyɔɔ yɔ EMI ñɩnaa nɛ pana se pɩnaɣ 1980 taa pɛpɛda CD waa pɩɖɛ ɛzɩ miliyaarɩ yɔ nɛ powolo Ɛɛndɩ pɩtalɩ ɛzɩ tam 78 yɔ. Pɩtalɩɣ nɛ sɔnɔ yɔ, wondu takayasɩ nzɩ pɛpɛda yɔ sɩɖɛ ɛzɩ miliyaarɩwaa naalɛ yɔ.

Po-wondu natʊyʊ payaɣ se Yesterday (pʋ-tɔbʋʋ se Ɖeɖe), tɩtala ɛzɩ kutokiŋ niitozo yɔ, nɛ pañɩnaa nɛ pala akɔntanaa lɛ, pana se paɖu-tʊ radiyoonaa taa kpem kɛ keteŋa kpeekpe taa paa pɩkɩlɩ ɛzɩma yɔ tam kʊɖumbʊ efemiye taa. The Beatles waa panɛ, pɩpazaa nɛ pɩsɩna keteŋa kpeekpe kɛ kɛ-ɛsɩnda wobu nʊmɔʊ taa pɩlɩna tɔm pee wena peteɣ yɔ, po-wondu suu taa, pa-ñʊŋ taa maɣzɩm taa, pɔ-nɔsɩ taa leleŋ taa nɛ pɔ-lɔŋ sɩnɖɛ taa.