Sʊmaɣ Taataa
Sʊmaɣ Taataa kɛna sumaɣ sɔsɔ nakayɩ. Ɛ-hʊdʊ ɖaɣlaa kamaɣ fɛyɩ nɛ alɩwaatʊ ndʊ eposu-tʊ yɔ, ɛpaɣlɩ kamaɣ fɛyɩ nɛ ɛɛcɔzʊ ɛ-hʊndʊ ndʊ kpɛɛɛ kpɛɛɛ lɛ, pɩwɛ ɛzɩ ɛsɛ wɛɛ tʊ-yɔɔ yɔ. Kpagbasɩ nasɩyɛ wɛɛ ɖɔɖɔ nɛ payaɣ-sɩ se taataanaa mbʊ pʊyɔɔ yɔ si-keŋ wɛ ɛzɩ taataanaa keŋ ɖɔɖɔ yɔ. Pʊwayɩ ɖɔɖɔ lɛ, payaɣ huduhuyiŋ nɩɩyɛ ɖɔɖɔ se taataanaa mbʊ pʊyɔɔ yɔ, i-keŋ ɖɔɖɔ ɖaɣla nɛ pɛkɛdʊ-ɩ nɛ taataanaa. Huduhuyiŋ ɩnʊ, ɖoo taa ɖoo taa kɛ ɩlɩɣ.
Taataanaa wɛ ndɩ ndɩ sakɩyɛ: nabayɩ wɛɛ lɛ pa-hundu tɔlɩm wɛ ɛzɩ ɛsɔtaa mɩndʊ yɔ, taataanaa pʊlɔɔ mba wɛɛ, taataanaa nabayɩ wɛɛ nɛ payaɣ-wɛ se Koŋgo taataa nɛ taataa kʊnɛ kɩ-tɔlɩm wɛ ɛzɩ tɩŋ hɛtʊ yɔ. Taataanaa kʊhʊlʊmaa wɛɛ, Afrika taataanaa ñɛwɛɛ ɖɔɖɔ, nabayɩ ñɛwɛɛ ɖɔɖɔ nɛ payaɣ-wɛ se ɖaɣ taataanaa, taataanaa nabayɩ wɛɛ nɛ payaɣ-wɛ se ndamaa, kisidaa wɛɛ, tɩŋ hɛtʊ taataanaa ñɛwɛɛ ɖɔɖɔ, nabayɩ yɔɔ nɛ takɩŋ takɩŋ, toyi toyi ñɩmba wɛɛ. Taataanaa ñʊn-taa wɛna kaɖɩyɛ naɖɩyɛ nɛ abalɩ ñɩŋ pɩzʊ iposi i-suŋ nɛ pɩwalɩ taŋgalam ɛzɩ kpɩyʊʊ hatʊ yɔ.
Ɛzɩ sumasɩ lɛɛsɩ taa abalaa wɛʊ ndɩ nɛ halaa yɔ, pɩtɛkɛ mbʊ pʊwɛna taataanaa cɔlɔ. Tɛyɩtʊ ndʊ tɩwɛʊ abalɩ ñɩŋgʊ nɛ halɩ ñɩŋgʊ pa-taa yɔ, tɩfɛyɩ. Ɖooo pɩnzɩ naalɛ wayɩ kɛ patɩlɩɣ abalɩ ñɩŋgʊ yaa halɩ ñɩŋgʊ. Ɛlɛ pɩcatʊ taa lɛ, halɩ ñɩŋgʊ suu taɖaɣlɩ ɛzɩ abalɩ ñɩŋgʊ yɔ nɛ kɩ-yɔɔ ɖɔɖɔ takɩŋ ɛɛɖɔʊ. Mbʊ sɩŋna-kʊ nɛ kɩpɩzʊ kɩpabʊ taataa kɩ-yala yɔɔ pɩɩnaɣ-kʊ.
Taataanaa abalɩñɩmba kalɩhʊndʊ pɩzʊ pɩtalɩ ɛzɩ mɛta kʊɖʊmʊ nɛ hɔɔlʊ yɔ. Ɛlɛ koŋgo taataanaa hʊndʊ ɩɩtalʊ mbʊ. Koŋgo taataanaa caɣa wɛʊ ɛzɩ tolotolonaa yɔ. Yee patalɩ pɩnzɩ naatozo lɛ, peeɖe pa-kalɩhʊndʊ pɩzʊ pɩtalɩ mbʊ. Taataa ekoo, pɩpɩzʊ pɩtalɩ ɛzɩ kilomɛta yɔ. Sumasɩ sɩnɛ sɩtɔsɔɔlɩ cɩkpɛndʊ paa ñɩɩɩ.