Pɩɣyɩyaa lɩmaɣzɩyɛ tɩnaa

Pɩlɩɩna Wikipediya

Pɩɣyɩyaa lɩmaɣzɩyɛ tɩnaa, pɩkɛ Krɩstʊ piliŋa nakayɛ ka nɛ katoliki lɩmaɣzɩyɛ tɩnaa nɛ siuu siuu samaɣ lɩmaɣzɩyɛ tɩnaa. Walaa nɩɣ taa yaa ɛyaa sakɩyɛ nɩɣ taa lɛ, pɩkɛ ɛyaa sakɩyɛ mba pɛkɛ lɛɛzɩyaa nɛ pekiziɣ papa kewiyitu tɔm yɔ.

Lɛɛzɩtʊ lɩna ɛzɩma katoliki cejewiye lɩza paɣtʊ naa kɩfatʊ kpaɣ hɛkʊ taa alɩwaatʊ (ŋgʊ ɖɩcɔna kɔyɔ Rome paɣtʊ ndʊ tɩlɩna pɩlɩna kedizaɣ hiŋ naatozo ŋga lɩmaɣza tɛ). Lɛɛzɩtʊ lɩɩ pɩtɩŋna Ɛsɔ tɔm kpɛlɛkɩtʊ ɛyaa nabayɛ yɔɔ ɛzɩ Martin Luther, Ulrich Zwingli, Jean Calvin, Sébastien Castellion, nɛ ɖɔɖɔ ɛyaa sakɩyɛ cɔlɔ. Pierre Valdo, John Wyclif, Jan Hus, Lefèvre Etaples tʊ, ɛyaa mba pawɩlɩna lɛɛzɩtʊ tɔm.

Patɩla pɩɣyɩyaa lɩmaɣzɩyɛ tɩnaa pa-tʊmɩyɛ pazɩyɛ alɩwaatʊ nɛ pawɩlɩɣ se tɩkpaɣ nɛ aloma fenaɣ kɩyakʊ 31 pɩnaɣ 1517, Caama maacɔ Augustin nɛ ɖɔkɔtɔ Ɛsɔ Tɔm kpɛlɛkɩyʊ Martin Luther susi lɩmaɣza tɔm 95 ndʊ tɩwɩlɩɣ ɛzɩma Room katoliki cejewiye pɛda paɣtʊ yɔ, nɛ pɔtɔŋ yeke koŋ Ɛsɔ Tɔm Takayaɣ tɩna tisuu lɩmaɣza. Saxe Jean Fréderic wɛɛ ɖoŋ tɔm ndʊ tɩ yɔɔ (pɩnzɩ 1503-1554), kɛlɛ Luther ñɔtɩ miŋ Domine paɣtʊ takayaɣ kɛlɛ pɛkpɛdɛsɩ-ɩ halɩ peyebi-ɩ Ɛsɔ tɔɔnaɣ cɛlʊʊ pɩnaɣ 1520.

Pɩnaɣ 1521 kaakɛna pɩnaɣ ɖoŋ ñɩŋa, kɔlaɣ fenaɣ taa Martin Luther Worms ɛyaa sakɩyɛ ɛsɩndaa, Luther kizi se ɛɛpɩna ɛ-tɩ, se koŋ Ɛsɔ Tɔm Takayaɣ tɛ yeke eluŋuu nɛ ɛ-maɣmaɣ ɛ-maɣzɩm lakɩ-ɩ tʊmɩyɛ, pɩtɛkɛ ɛ-kɩkpaɖaa tɔm lakɩna-ɩ tʊmɩyɛ kɛlɛ pekizina-ɩ Ɛsɔ Tɔɔnaɣ.