Nɩyɔbɩyɔm

Pɩlɩɩna Wikipediya

Nɩyɔbɩyɔm kɛ kpɛlɩ kpɛlɛkʊʊ tɛ pʊtʊ weyi ɛ-ñʊʊ mayaɣ kɔyɔ 41 nɛ yʊsaɣ ñɩŋa yɔ Nb. Nɩyɩbɩyɔm tomnaɣ yem kɛ ɖɛzʊʊ ñɩɣlɩm pɩyʊ, ɛ-tɔnʊʊ wɛ kpʊzɩyɛɛ nɛ ɛcaɣ tɛyɩŋ. Pɩnaɣ 1801 pɩna kajalaɣ kɛ nɩyɔbɩyɔm pɩtɩŋna tɛtɛɛ ñɩm tʊmɩyɛ kpɛlɛkɩyʊ, nɛ kpɛlɩ kpɛlɛkɩyʊ Charles Hatchett yɔɔ.

Pʊwɛɛ se ɖɩtɔzɩ se nɩyɔbɩyɔm wɛtʊ caɣ ɖɔɖɔ ɛzɩ tantalɩ wɛtʊ. Berzélius kaaya alɩwaatʊ natʊyʊ taa kɛ pʊtʊ ɛnʊ Cb. Alɩwaatʊ natʊyʊ kɔɔ lɛ, Charles Hatchett lɛɛzɩ tʊmɩyɛ, kpɛlɩ tʊmɩyɛ tʊ kɩbɩnʊʊ ɛnʊ eyele ɛsʊ pasɩnja naa kpɛdɛtʊ tʊma sɔsɔna taa, ɖɔɖɔ mbʊ yɔ pʊsʊzʊʊ liidiye piŋ nɛ pɛkɛna wazaɣ siŋ, nɛ ɛlakaɣ lɔɔɖa pɔyɩŋ tʊmɩyɛ ɛ-ɖalʊʊ Hatchett tʊmɩyɛ sɔsɔyɛ.

Pama tɔm kpou ŋgʊ payaɣ se Larousse pɩnaɣ 1868 lɛ kɩ-taa kaawɛ Rose tʊma, nɛ petisi nɩyɔbɩyɔm anasaayɩ kʊnʊŋ taa. Kpaɣ pɩnaɣ 1905 mbʊ yɔ ñɩɣlɩm pʊtʊ ɛnʊ payaka-ɩ kpem mbʊ pʊyɔɔ yɔ palakaɣ-ɩ nɛ laatriki miŋ weyi ɛɛwɛ pʊcɔ pɩnaɣ 1911. Ɛɛkɛ ɖoŋ sɔzɩyʊ kɔzɩ kɔzɩ ñɩɣyɩŋ ɖoŋ ñɩŋ taa.

Pɩɩwɛ se paɖaŋ kedeŋga kpeekpe you sɔsɔʊ wayi pɩnaɣ 1946 nɛ pʊcɔ papɩzɩ palɩzɩnɩyɔbɩyɔm ñɩɣlɩm tʊma sɔsɔna kuduyuu. Etaazuunii waa nɛ Ɛnglɩsɩ ajɛyɛ ɖooo pitihiɣ palakaɣ tʊmɩyɛ nɛ hɩɖɛ kɔlɔbɩyɔm ɛ-tɛ yʊsaɣ maya kɔyɔ Cb, nɛ halɩ nɛ sɔsɔ mbʊ yɔ ɛ-hɩɖɛ tɔyɩ tʊma sɔsɔna kuduyiŋ taa.