Molière

Pɩlɩɩna Wikipediya
Molière

Informa
Ɛ-ɛjaɖɛ Fransɩɩ
Ɛ-tʋmɩyɛ Aleɣya takayɩsɩ mayʋ
Ɛ-ɖɩlʋlɩyɛ Paarii, Fransɩɩ
E-efemiye kɩlʋlɩyɛ kɔlaɣ fenaɣ 15 pɩnaɣ 1622
Ɛ-ɖɩsɩbɩyɛ Paarii, Fransɩɩ
E-efemiye kɩsɩbɩyɛ lɛlaɣ fenaɣ 17 pɩnaɣ 1673

Payaɣ Molière hɩɖɛ maɣmaɣ se Jean-Baptiste Poquelin, palʊla-ɩ kɔlaɣ fenaɣ taa kɩyakʋ hiu nɛ kagbanzɩ (15) wiye pɩnaɣ 1622 Saint-Eustache cɔɔcɩ taa nɛ ɛsɩ lɛlaɣ fenaɣ 17 pɩnaɣ 1673 taa Paarii tɛtʊ taa. Ɛkɛ dramatiiɖizinɛ tanaʊ tʊ. Ɛkɛ mba palakɩ teyatiɖi fransɩ tɛtʊ taa yɔ, pɩɩkɛna wiyau Louis 14 alɩwaatʊ taa. Jean-Baptiste Poquelin ñɩma kɛ tadɩyɛ laɖaa nɛ ɛ-caa kɛ naataŋgbala ñɛyɩyʊ ɖɔɖɔ. Ɛwɛna pɩnzɩ 21 lɛ ɛna Madeleine nɛ Joseph Béjart ɛpaɣza teyatiɖi labʊ. Ɛma takayasɩ nzɩ sɩ-taa wɛ hoŋga yɔ. ɛlɛ, pala amʊʊza ndɩ ndɩ ɛyaa ɛsɩnda. Palaba: Scarron nɛ Thomas Corneille, pamaɣza Pierre Corneille pɩkɩlɩna ɛ-tayaɣ Nicomède nɛ Cinna, palaba ɖɔɖɔ Rotrou nɛ Tristan L'Hermite. Mɩnzɛma fenaɣ taa pɩnaɣ 1659 taa, ɛma takayaɣ nakɛyɛ nɛ kɛkɛdɩna ɛyaa sakɩyɛ: Les Précieuses ridicules. Le médecin malgré lui (1666) yaa Les Fourberies de Scapin (1671), L'École des femmes (1662) yaa L'Avare (1668), Le Bourgeois gentilhomme kɛ 1670 (ɛna Lully pamana-kɛ), Le malade imaginaire Charpentier) kɛ pɩnaɣ 1673, Le Misanthrope (1665), Tartuffe (1664-1669), Les Femmes savantes (1672), Ɛnʊ ɛmana ɖɔɖɔ Dom Juan kɛ pɩnaɣ1665.

Wiyau sɔsɔ Louis 14 teɣma-ɩ ɛ-tʊma taa cabɩ.

Ɛmaʊ taa lɛ, ɛtʊlaɣ mbʊ mbʊ ɛyaa lakaɣ nɛ pɩfɛyɩ ɖeu yɔ ɛlɛ ɛyɔɔdaɣ nɛ ɛyaa mba ɛ-maɣmaɣ eluba hɩla yem yɔ. Ɛyɔɔda walɩtʊ yaa halɩkpaɣyɛ pɩtɩŋgɩna ñɩm yɔɔ yaa nabʊyʊ yɔɔ yɔ pɩ-tɔm, ɛzɩma nabɛyɛ waɣna kewiyaɣ yaa po-lona nɛ pomuluu lalaa yɔ, halaa ɖɩcaɣyɛ yaa tɔm ndɩ ndɩ. Mba ɛyɔɔdɩna pɔ-nɔsɩ yɔ, pa-taa kɛlɛ: Monsieur Jourdain, Harpagon, Alceste nɛ Célimène, Tartuffe nɛ Orgon, Dom Juan, Sganarelle, Argan weyi ɛkpaɣ ɛzɩ kʊtɔndʊ yɔ.

Ɛ-hɔʊ[ñɔɔzɩ | ñɔɔzɩ wikicode]

Palʊla Jean-Baptiste Poquelin kɛ kɔlaɣ fenaɣ 15 pɩnaɣ 1622 kɛ Saint-Eustache, Paris tɛtʊ taa. Payaɣ ɛ-caa se Jean Poquelin; ɛkɛ tadɩyɛ laɖʊ nɛ naataŋgbala ñɛɛyʊ; e-ɖoo payaɣ se Marie Creusé. Ɛ-cɔzɔnaa tɩŋga kɛ tada laɖaa nɛ naataŋgbala ñɛyɩyaa. Payaɣ ɛ-halʊ se Armande Béjart nɛ ɛ-ɖɛdʊ yɔ Jean Poquelin. Molière ñɩma tɩnga kɛna mb ape-nesi tɛɛ wɛɛ yɔ nɛ pɩha-wɛ ɖɔɖɔ wondu teu nɛ cɩmɩŋ mabʊ ɖɔɖɔ sɩŋŋŋ.

Palʊla Jean-Baptiste Poquelin, weyi pɛɖɛyɩɣ-ɩ se Molière yɔ, ɛwɛna ɖalaa naatozo nɛ kɔɔnaa naalɛ. E-ɖoo sɩba lɛ, ɛɛwɛna pɩnzɩ hiu ɖeke nɛ ɛ-caa ɖaɣnɩ halʊ kpaɣʊ ɛlɛ lɛ Catherine Fleurette. ƐLɛ wɛna-ɩ pɩyaa naatozo ɛlɛ e-ɖoo cikpelu ɛnʊ ɛɖɛɛ ɛsɩ pɩnaɣ 1636. Pɩlaba mbʊ ɖɔɖɔ lɛ, ɛ-caa tatasɩ halʊ nɔɔyʊ kpaɣʊ.