Louis Pasteur

Pɩlɩɩna Wikipediya
Louis Pasteur

Informa
Ɛ-ɛjaɖɛ Fransɩɩ
Ɛ-tʋmɩyɛ Kpɛlɛ ɖɔnɛ laɖʋ
Ɛ-ɖɩlʋlɩyɛ Dole, Fransɩɩ
E-efemiye kɩlʋlɩyɛ Saŋayɩŋ fenaɣ 27 wiye, pɩnaɣ 1822
Ɛ-ɖɩsɩbɩyɛ Marnes-la-Coquette, Fransɩɩ
E-efemiye kɩsɩbɩyɛ Salaŋ fenaɣ 28 wiye, pɩnaɣ 1895
Louis Pasteur

Palʊla Louis Pasteur kɛ Dole (Jura) egetiye taa saŋayɩŋ fenaɣ 27 pɩnaɣ 1822 nɛ ɛsɩ Marnes-la-Coquette (ɖenɖe payawaɣ se Seine-et-Oise) yɔ salaŋ fenaɣ 28 pɩnaɣ 1895[1]. Ɛkɛ fransɩ tɛ scientifique, kpɛlɛkpɛlɛkʋʋ tʋ nɛ physicien. Ɛnʊ kɛna weyi ɛcala tomnaɣ taa wili wili waa taa tazɩɣ yɔ nɛ payaɣ se microbiologie yɔ. Pɩcɔ nɛ ɛsɩkɩ ɖɔɖɔ lɛ, ɛlɩza ɖatʊ ndʊ tɩzɩŋna se paa haɣ yaa tɛtɛ kpɩnɛ ɛñasa ɛyʊ yɔ nabʊyʊ ɛɛtaalabɩ-ɩ.

Ɛ-pɩcatʊ[ñɔɔzɩ | ñɔɔzɩ wikicode]

Palʊla Louis Pasteur kɛ pɩnaɣ 1822 kɛ Dole tɛtʋ taa. Ɛkɛna pɩɣa naatozo ŋga. Payaɣ ɛ-caa se Jean-Joseph Pasteur nɛ e-ɖoo kɛlɛ Jeanne-Étienne Roqui[2]Modèle:,[3]. Pɔsɔ-ɩ lɩm kɛ la Collégiale Notre-Dame de Dole kɛ kɔlaɣ fenaɣ 1823. Ɛ-caa kaakɛ sɔɔja kɛ Napoleon tɛ sɔɔjanaa taa nɛ ɛɖɛ hɛzɩɣ lɛ, ɛɖaɣnɩ paazɩɣ tɔna hɔɔʊ.Pɩnaɣ 1827 lɛ, pakʊya Dole nɛ powolo pacaɣ Marnoz ɖenɖe Roqui waa tɛ wɛɛ yɔ se pɩcɔ paakʊyɩ nɛ pacaɣ kpataa kɛ Arbois( Louis Pasteur Arbois tɛ) ɖenɖe tɔna hɔɔʊ wɛ camɩyɛ yɔ. Peeɖe kɛ evebu Pasteur paɣzɩɣ sukili wobu nɛ peeɖe ɖɔɖɔ panaɣ se ɛkɛ weyi e-nesi wɛ loŋ camɩyɛ yɔ.

Sukuli wobu[ñɔɔzɩ | ñɔɔzɩ wikicode]

Ɛsʊ hɛkʊ taa sukili sɔsɔʊ lɛ, ewolo Lycée Royal, Besançon tɛtʋ taa[3]. Pɩnaɣ 1838 lɛ, ewolo Parɩɩ nɛ ɛma ɛ-hɩɖɛ kɛ l'Institution Barbet se ɛñɔɔzɩ ɛ-tɩ sukuli kɩtɛzɩɣ takayaɣ nɛ pɩwayɩ lɛ, ɛɖɛ mazɩtʊ ndɩ ndɩ nɛ ehiu tʊmɩyɛ. Ɛtatɩɩtɛmda pɩnaɣ lɛ, ɛpɩsɩ Parɩɩ tɛtʊ taa (pɩnaɣ 1838-1839) nɛ pamʊ-ɩ Arbois Collège taa. Pɩsɩŋgaa lɛ, ɛpɩsɩ collège royal de Franche-Comté kɛ Besançon. Pɩnaɣ 1840 kɛ ɛmʊ ɛ-takayaɣ baccalauréat en lettres nɛ pɩnaɣ 1842 lɛ ɛmʊ baccalauréat kɛ sciences mathématiques taa. Pɩsɩŋga ɖɔɖɔ lɛ ɛpɩsɩ ewolo Parɩɩ nɛ ewoki sukuli lycée Saint-Louis nɛ ewokaɣ ɖɔɖɔ ewelesiɣna ndʊ Jean-Baptiste Dumas nɛ Claude Pouillet pawɩlaɣ Sorbonne yɔ[4]. Pɩnaɣ 1843 ehiu sukuli taa (ɛɛkɛ nanza tʊ) kɛ École normale taa nɛ pʊwayɩ mbʊ yɔ lɛ, ɛpɩsɩ Jean-Baptiste Boussingault tɛ sukuli pɩɣa kɛ Conservatoire national des arts et métiers taa[5].

Louis Pasteur halʊ-kpaɣyɛ nɛ e-piya[ñɔɔzɩ | ñɔɔzɩ wikicode]

Ɛkpaɣ halʊ kɛ agoza fenaɣ 29 wiye pɩnaɣ 1849. Ɛkʊsɔɔlaɣ payaɣ se Marie Laurent, Strasbourg sukuli sɔsɔʊ taa ñʊʊtʊ pɛlɔ[6]. Pɛwɛna pɩya 5: Jeanne (1850-1859), Jean Baptiste (1851-1908), Cécile Marie Louise Marguerite weyi pɛɖɛyʊ yem se Cécile yɔ (1853-1866), Marie-Louise (1858-1934), René Vallery-Radot, nɛ Camille (1863-1865).

  1. Annonce de la mort à l'académie des sciences
  2. Pour les points de chronologie, voir par exemple P. Debré, Louis Pasteur, Flammarion, 1994, Modèle:P..; Louis naquit après Jean-Denis [R.Moreau donne Jean-Charles](1816, † 1817)et après Jeanne Antoine (1818, † 1880); après lui vinrent Joséphine (1825,† 1850), et Jeanne Émilie (1826, † 1853)
  3. 3,0 et 3,1 Brochure de la maison natale ; selon elle, la mère de ce personnage s'appelait Jeanne-Étiennette Roqui.
  4. R Vallery Radot, "La vie de Pasteur-Enfance et jeunesse" in Revue politique et littéraire : revue bleue, Bureau des revues, 1900,Modèle:2e semestre
  5. Jean Boulaine et Jean-Paul Legros, D'Olivier de Serres à René Dumont, portraits d'Agronomes
  6. Patrice Debré, Louis Pasteur, Paris, 1994, Modèle:P..; le mariage est célébré en l'église Sainte Madeleine de Strasbourg cf http://php.pasteur.net/modules.php?name=News&file=article&sid=238