Krɩstiyaniism

Krɩstʊ wayɩ tɩŋɩyaa ŋgbɛyɛ payaɣ se «Krɩstiyaniizism». Pakama ɖa-Kɩpaɣlʊ Yeesu Krɩstʊ kamaŋgaɣ yɔɔ, ɛsɩ nɛ pepimi-i nɛ efe tozo wiye. Pakama-ɩ kamaŋgaɣ yɔɔ nɛ ɛsɩ lɛ, Yuuda n̄ɩma mba paawɛnɩ lidaʊ ɛ-yɔɔ yɔ, pese nɛ paɖʊ ajɛya lɛɛna kʊyʊʊ. Toovenum lɛ, pesewaɣ sɔɔndʊ Yuuda ɛjaɖɛ n̄ʊŋ tɩnaa. Paba n̄etetisi se Yeesu Krɩstʊ kɛ Ɛsɔ. Yuuda n̄ɩma mba paawɛnɩ lidaʊ ɖa-Kɩpaɣlʊ Yeesu Krɩstʊ yɔɔ yɔ palabɩna ŋgbɛyɛ nɛ payaa pɛ-ŋgbɛyɛ nɖɩ se Krɩstiyaniizism. Kajalaɣ kpaɖʊʊ taa patʊlɩ pɛ-ŋgbɛyɛ nɖɩ. Ɖa-Kɩpaɣlʊ Yeesu Krɩstʊ tɛ apostolowaa nɛ ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa kajalaɣ n̄ɩma paɖʊna kajalaɣ Krɩstʊ wayɩ tɩŋɩyaa ŋgbɛyɛ krɩstiyaniizism. Paɖʊ pɛ-ŋgbɛyɛ nɖɩ tɛtʊ sɔsɔtʊ sɔsɔtʊ taa. Pʊ-tɔbʊʊ se Roma tɛtʊ taa nɛ Efɛɛzɩ n̄ɩndʊ taa nɛ Antiyɔɔsɩ tɛtʊ taa nɛ Alɛkɩsandɩɖɩ n̄ɩndʊ taa.

Krɩstiyaniizism ŋgbɛyɛ tasɩ kpaʊ ɖoŋ Room kewiyaɣ taa kpaɖʊʊ naalɛ n̄ɩŋgʊ taa. Ŋgbɛyɛ nɖɩ ɖɩkpa ɖoŋ ɖɔɖɔ Pɛɛrɩsɩ nɛ Etiyopii pɛ-tɛtʊ taa. Ŋgbɛyɛ Krɩstiyaniizism wɛnɩ pilinzi yʊʊʊ. Halɩ ŋgbɛyɛ ŋdɩ ɖɩpɩsɩ Room kewiyaɣ Ɛsɔ sɛʊ ŋgbɛyɛ kpaɖʊʊ naanaza n̄ɩŋgʊ taa. Kajalaɣ Krɩstʊ wayɩ tɩŋɩyaa ŋgbɛyɛ nɖɩ ɖɩ-taa n̄ɩma lɩzɩna ŋgbɛyɛ nɖɩ ɖɩ-paɣtʊ ndɩ ndɩ nɛ pɔcɔlɩ-tʊ takayaɣ ŋga payaɣ se «Symbole de Nicée» yɔ ka-taa. Ɛlɛ, Room kewiyaɣ taa mba pan̄ɩnaa nɛ patɩlɩ ɖa-Kɩpaɣlʊ Yeesu Krɩstʊ yɔɔ tɔm camɩyɛ yɔ pɔn̄ɔɔzɩna-tʊ ɖeu. Dajaa Arius lɩmaɣzɛ kɔna lɛɣzɩtʊ siŋŋ Eerɔpʊ tɛtʊ taa kpaɖʊʊ loɖo n̄ɩŋgʊ taa. Ɖajaa Arius tɔŋ se Caa wɛ ndɩ nɛ Pɩyalʊ. Pʊ-tɔbʊʊ se Caa kɩlɩ Pɩyalʊ. Payaɣ ɖa-Kɩpaɣlʊ Yeesu Krɩstʊ wayɩ tɩŋɩyaa Etiyopii nɛ Egipiti pa-ajɛya taa se «Kɔpɩtɩ waa (coptes). Alɛkɩsandɩrɩ nɛ Etiyopii pa-ajɛya taa egiliizi taa n̄ɩma tɔŋ se Yeesu Krɩstʊ kɛ Ɛsɔ mpilim. Pɔtɔŋ se ɛyʊtʊ natʊyʊ fɛyɩ ɖa-Kɩpaɣlʊ Yeesu Krɩstʊ yɔɔ. Ŋgʊ ɖajaa Nestorius n̄ɔtɔŋ se ɖa-Kɩpaɣlʊ Yeesu Krɩstʊ kɛ Ɛyʊ nɛ ɛtɛ ɛkɛ Ɛsɔ. Tɔm tʊnɛ wɩsɩ ɖɩlɩyɛ hɔɔlɩŋ taa ajɛya taa egiliizi taa n̄ɩma n̄ɔyɔɔdʊʊ ɖɔɖɔ.