Karl Marx

Pɩlɩɩna Wikipediya
Karl Marx

Informa
Ɛ-ɛjaɖɛ Caama
Ɛ-tʋmɩyɛ Filosofii laɖʋ
Ɛ-ɖɩlʋlɩyɛ Trier, Grand Duchy of the Lower Rhine, Kingdom of Prussia, Caama
E-efemiye kɩlʋlɩyɛ Lakɩŋ fenaɣ 5 wiye, pɩnaɣ 1818
Ɛ-ɖɩsɩbɩyɛ Lɔndrɩ(Londres), England, Kewiyaɣ Kɩkpɛndaɣ
E-efemiye kɩsɩbɩyɛ Agoza fenaɣ 14 wiye, pɩnaɣ 1883

Palʊla Karl Heinrich Marxagoza fenaɣ kagbaanzɩ wiye kɛ Trèves tɛtʊ taa pɩnaɣ 1818 nɛ ɛkʊyɩ ɛjaɖɛ yɔɔ kɛ lakɩŋ fenaɣ 14 pɩnaɣ 1883 kɛ Lɔndrɩ ɛjaɖɛ taa. Ɛkɛ Caama tʊ nɛ ɛlaba tʊma wena yɔ, afɛyɩ yɔɔdɩɣ: ɛkɛ caanaʊ taa tɔm ñɩnɩyʊ nɛ tɩkɛtɩyʊ, ɛkɛ aseɣɖe tɔm kɛtɩyʊ, philosophe nɛ tɔsʊʊ yɔɔ cɔnɩyʊ, ɛkɛ ɖɔɖɔ sociologue nɛ socialiste, takayasɩ mayʊ, ɛkɛ ɖɔɖɔ Komunisti. Pasɩma-ɩ sɩŋŋŋ nɛ ɛ-lʊbɩyɛ nɖɩ ɛlʊba tʊmɩlaɖaa yɔɔ yɔ, ntʊ ɛyɔɔda pɩlɩna ɛzɩma liidiye cɔʊ cɔʊ mbʊ yɔ pʊ-yɔɔ ɖɔɖɔ pɩtasɩna ɛ-lɩmazɩyɛ kɛ ɛzɩma ɖooo caanaʊ taa mba nɛ sɔnɔ mba ɖɔɖɔ pacɔzɩɣ pa-ñɩm cɔzɩɣ mbʊ yɔ.

Anɩɩ payaɣ se Karl Marx[ñɔɔzɩ | ñɔɔzɩ wikicode]

Palʊla Karl Heinrich Marx kɛ pɩnaɣ 1818 kɛ Trèves tɛtʊ taa, ɖenɖe payaɣ sɔnɔ se Rhénanie-Palatinat yɔ nɛ ɛkɛ naalɛ-tʊ pɩya litoozo taa. Payaɣ ɛ-caa se Heinrich Marx (1782–1838) nɛ ɛ-cɔzɔ yɔ Herschel Marx Levi Mordechai. Ɛ-caa ɛnʊ ɛkɛ tɔm-hʊyʊ weyi payaɣ se avocat yɔ nɛ ɛkɛ Yuuɖa tʊ. Ɛ-cɔzɔ sɔsɔ payawa se Heinrich Meier Halevi Marx, nɛ ɛzɩ ɛ-caa ɖɔɖɔ mbʊ yɔ, ɛɛkɛ Trèves cejewiye layaa tɛ nɔɔyɔɔ ɖɛyʊ nɔɔyʊ pɩnaɣ 1723. Kpaɣ pɩnaɣ 1816 yaa 1817 taa kɛ Karl Marx pɩsa Protestant se pɩsamɩ-ɩ nɛ ɛla ɛ-tʊmaa camɩyɛ kaalɛyɩtʊ; mbʊ ɛkpaɣ hɩɖɛ se Heinrich. Payaɣ e-ɖoo se Henriette Pressburg, palʊla ɛlɛ hasɩyaɖɛ fenaɣ 20 wiye pɩnaɣ 1788 nɛ ɛsɩ mɩnzɛma fenaɣ hiŋ naatozo ɛwɛna pɩnzɩ 75. Ɛkɛ Yuuda mba mba palɩna Hollande yɔ. E-newaa kɔyɔ Gerard Philips nɛ Anton Philips. Pɔsɔ Karl Heinrich Marx kɛ ɛsɔ tɛ lɩm pɩnaɣ 1824 Luther cɔɔcɩ taa nɛ pakpazɩ-ɩ ɖoŋ pɩnaɣ 1834 kɛ Trinité de Trèves cɔɔcɩ kpaaŋ taa. Pɩwɛ mbʊ se Karl Marx caa ɖoŋgaɣ yuuɖa mba paɣtʊ yɔɔ ɛlɛ ɛ-cɔzɔ ɛnʊ (Karl Heinrich Mordechai) patalabɩ-ɩ yuuɖa mba sɔnzɩ nasɩyɛ, pɔtɔsɔ-ɩ lɩm ɖɔɖɔ nɛ nabʊyʊ ɛwɩlɩɣ kaɣlaɣ se Karl waa mba pɔɖɔŋ Yuuɖa mba paɣtʊ yɔɔ yaa Luther ñɩndʊ yɔɔ.

Karl Marx sukuli labʊ[ñɔɔzɩ | ñɔɔzɩ wikicode]

Ɛlaba sukuli nɛ ɛsʊʊ Friedrich-Wilhelm tɛ Sukuli kɩtɛzʊʊ taa kɛ Trèves tɛtʊ taa pɩnaɣ 1830 nɛ peeɖe ɛmʊ ɛ-takayaɣ ŋga payaɣ se Abitur yɔ nɛ pɩha-ɩ nʊmɔʊ nɛ ɛsʊʊ Bonn tɛ sukuli kɛtɛzʊʊ taa pɩnaɣ 1835 nɛ ɛpaɣzɩ droit labʊ. Universite taa peeɖe paha-ɩ samtʊ nimiye naɖɩyɛ nɖɩ lɛ ɛ-tɛ tʊmɩyɛ labʊ nɛ ɛ-abalɩtʊ nimiye. Pʊwayɩ lɛ ewolo Friedrich-Wilhem universite taa kɛ Pɛrɩlɛɛ tɛtʊ taa lakɩŋ fenaɣ 1836 nɛ ɛpaɣzɩ filozofii nɛ caanaʊ taa tɔm kpɛlɛkɩʊ sɩŋŋŋ. Ɛtama e-sukuli pɩnaɣ 1841 nɛ ɛma ɛ-tɛ takayaɣ ŋga kawɩlʊ se ɛkɛ dɔkɩtɛɛrɩ yɔ nɛ ŋga lɛ Différence de la philosophie de la nature chez Démocrite nɛ Épicure yɔ. Pʊwayɩ pukɔma ɖomaɣ fenaɣ 15 pɩnaɣ pɩnaɣ kʊɖʊmaɣ ŋga ka-taa lɛ, pamʊ-ɩ Iéna tɛ universite taa nɛ ɛpaɣzɩ philosophie wɩlɩʊ.

Karl Marx hɔʊ[ñɔɔzɩ | ñɔɔzɩ wikicode]

Pɩnaɣ 1843 kɛ Karl Marx kpaɣ ɛ-ɖaŋ Jenny von Westphalen kɛ Bad Kreuznach tɛtʊ taa. Ɛ-ɖaŋ ɛnʊ sukuli kɩtɛzʊ taa peeɖe ɛna-ɩ pana ɖama nɛ pɔsɔɔlɩ ɖama. Pɩnzɩ nzɩ sɩ-taa kɛ ɛ-ɖalʊ sɔsɔ ñapɩsa minisiɖi weyi ɛcɔŋna ɖiu ɖiu caaʊ yɔɔ yɔ kɛ Prusse tɛtʊ taa kpaɣ pɩnzɩ 1850 nɛ 1858 sɩ-taa. Pɛwɛna pɩya lʊbɛ ɛlɛ halɩ-piya naatozo ɖeɖe kaɣna wɛnaʊ nɛpe-weziu nɛ papɩɩ; mba lɛ: Jenny Caroline (1844-1883), Laura (1845-1911) nɛ Jenny Julia Eleanor (1855-1898). Laurat wala Paul Lafargue kɛ pɩnaɣ 1868; ɛ-walʊ ɛnʊ ɛkɛ Fransɩ tʊ nɛ ɛma Karl Marx yɔɔ tɔm kpem nɛ ɛkɛdɩ ɛzɩma Marx kɛ philosophe yɔ. Paul ɛnʊ ɛya ɛ-takayaɣ ŋga se Souvenirs personnels sur Karl Marx. Jenny Caroline yɔ, ɛwalɩ Parɩ tɛtʊ taa weyi pazyaɣ se Charles Longuet. Jenny Eleanor ɛlɛ yɔ, ɛwala Britannique tʊ nɔɔyʊ nɛ payaɣ-ɩ se Edward Aveling.