Kɔyɛ labʊ

Pɩlɩɩna Wikipediya

Kɔyɛ laɖʊ yaa kɔyɛ laɖaa yaa ɖɔɖɔ fɛɖʊ yaa fɛɖaa kɛna ɛyaa mba ɛsɔ ha-wɛ tɩŋ yaa ñɩtʊ wazaɣ yaa wazasɩ ndɩ ndɩ yɔ. Ɛzɩma se tɩʊ kɔnɛ ki-liɖe, kɩ-pɔɔɖɛ yaa kɩ-hatʊ wazɩɣ kʊdɔŋ kʊnɛ yaa kʊnɛ. Paalakɩ kɔyɛ kɛ yem. Weyi pɩha-ɩ camɩyɛ yɔ, ɛ-kɩnaʊ kɛ ɛtʊsʊʊ nɛ eleeu kɩpanʊ yaa aleewaa kɩpama wɩlɩ-ɩ ɛzɩma ɛkpaɣ kɔyɛ ɖɩnɛ yaa ɖɩnɛ nɛ ɛwaa kʊdɔŋ kʊnɛ yaa kʊnɛ. E-aleewaa kɩdɩɣna-ɩ se eheyi kʊdɔndʊ yaa kɔdɔndɩnaa ɛzɩma pakpaɣ kɔyɛ yɔ. Kɔyɛ labʊ tɛkɛ faalaa tʊmɩyɛ. Pɩkɛna mbʊ pɩlɩʊ hɔʊ hɔʊ yɔ nɛ liɖe pɩtɩŋɩɣ. Palakɩɣ ɛyʊ kɔyɛ yɔ, pɩtaha-ɩ waɖɛ nɛ ɛtasɩ pɩtɩŋa tɔɔʊ yem yem, kʊsɔmtʊ wɛɛ nɛ kɔyɛ laɖʊ heyɩɣna-mbʊ ŋla yaa ŋtaala yɔ, mbʊ ŋtɔɔ nɛ mbʊ ŋtaatɔɔ yɔ. Nabʊyʊ taa pɩtaha waɖɛ se kʊtɔndʊ eɖukina halʊ yaa ɛsʊʊna-ɩ. Kʊdɔndʊ yɔɔ cɛkɩ lɛ, kɔyɛ laɖʊ pɔzɩɣ-ɩ kileku yaa kilekiŋ nɛ yee pɩcɩoba-ɩ nɛ ɛtaha ɖozi yaa kileku ŋgʊ yɔ, ɛ-kʊdɔŋ ɖaɣnɩɣ pɩsɩʊ nɛ pɩkɩlɩ ɛzɩ kacalaɣ taa yɔ.

Kʊdɔmɩŋ weyi ɛkɩlɩ tɔyɩɣ yaa pakɩlɩ-ɩ wazɩɣ kɔ laɖaa tɛ yɔ ɛ-taa kɔyɔ:

  • canɩɩ-canɩɩ kʊdɔŋ
  • casaɣ
  • efelemiŋ
  • hemaɣ
  • hɔkʊʊ
  • kalaɣkalatʊ
  • kamaɣ
  • kaʊ
  • kozuyaɣ
  • kpaŋnikpohoo
  • kpizim
  • ladihoka
  • wɩsɩ kʊdɔŋ
  • lɩɩlɩɩtʊ
  • sinaʊ
  • sʊyɛ
  • tɔbʊhutiye
  • tɔɔbiyoo
  • kozoŋa
  • tuutu
  • limiye

Tɩŋ, cɔka yaa ñɩtʊ ndʊ pakɩlɩʊ-tʊ wazɩnaʊ yɔ tɩ-taa kɔyɔ:

  • caʊla
  • eleezoniɣa
  • kela kɔyɛ
  • sotutʊ
  • kɔzɔnsɔŋa
  • kujunduu
  • kpayɩkpayɩ
  • naawɩsɩ
  • ñaŋ kʊyɛ
  • pimbɩnaɣ
  • kalaaʊ
  • sʊlʊʊ
  • anasaayɩ kpaakpɛyɛ.

Yee pɩkɛ aleewaa kʊdɔŋ kɔyɔ, nabʊyʊ taa lɛ, tɩʊ weyi ɛlakɩ kɔyɛ yɔ ɛnʊ panaɣ. Pɩkɛ ɛzɩ kɩzɩŋdɔkɩm kʊdɔŋ kɔyɔ, pɩkɛna kʊdɔndʊ ɛnʊ se ɛla sɔnzɩ nzɩ payaɣ se nɔɔ pɩsɩnaʊ yɔ nɛ pʊcɔ ɛ-yɔɔ cɛ. Yee pañɩba hayɩm taa yaa haɖʊ ñazaa se lɛsɩ yaa tɛtɛ wondu ɛtaawɛɛkɩ ɛ-tɔɔnaɣ nɛ nɔɔyʊ mɩlɩ taŋgayɩ ɛnʊ yɔ, kʊdɔŋ kpaɣ-ɩ nɛ pɩkɛna mɩlʊ ɛnʊ kɩcɛyʊʊ se eheyi ɛkɩwɛkɩm taa samaɣ ɛsɩndaa kaɣlaa se ɛnʊ mɩlɩna pʊcɔ ɛ-yɔɔ cɛ. Yee pɩkɛ ɖɔm ɛñasɩna nɔɔyʊ kɔyɔ, pohokina-ɩ kɔyɛ pɩyɛ yɔɔ lɛ, kɔyɛ laɖʊ pɔzʊ-ɩ tɔm nɛ pʊcɔ. Yee ɛwɛna kɩnaʊ pɩwɛɛ se ɛyɔɔdɩ pʊcɔ. Ɛtɔyɔɔdɩ teevenim kɔyɔ pɛcɛlɩɣ-ɩ kɔyɛ nɛ ɛñɔɔ lɛ, ɛtɔʊ nɛ calɩm nɛ pɩlɩʊ ɛ-naŋgbaaŋ nɛ ɛ-mɔɔŋ taa nɛ ɛsɩkɩ. Pʊtɔbʊʊ se ɛcaɣ kɩdɛkɛdɩm labʊ kɛnɛ pʊcɔ ɖom ñasɩɣ-ɩ. Kɔyɛ laɖʊ cɛlɩɣ weyi ɖom ñasa mbʊyɔ lɛ ɛpaŋ ɛ-nɔɔ kɛ kɩcɩkpʊʊ taa nɛ ɛkpɛzɩ kela.