Johannes Gutenberg

Pɩlɩɩna Wikipediya
Johannes Gutenberg

Informa
Ɛ-ɛjaɖɛ Mainz, Caama
Ɛ-tʋmɩyɛ
Ɛ-ɖɩlʋlɩyɛ Mainz, Caama
E-efemiye kɩlʋlɩyɛ pɩnaɣ 1400
Ɛ-ɖɩsɩbɩyɛ Mainz, Caama
E-efemiye kɩsɩbɩyɛ Lɛlaɣ fenaɣ 3 wiye, pɩnaɣ 1468
Ɖajaa Johannes Gutenberg

Johannes Gensfleisch zur Laden zum Gutenberg kɛ hɩɖɛ nɖɩ pɛsɛtaɣ tobi nɛ payaɣ size Gutenberg yɔ. Takayasɩ kɩbɩnzɩ taa lɛ, pama-ɖɩ fransɩɩ kʋnʋŋ taa sɩze Gutemberg. Ɖɔɖɔ lɛ, pama ɛ-hɩɖɛ kɩsɛsɛyɛ nɛ fransɩ taa size Jean. Gutemberg kɛ Caama ɛjaɖɛ taa tʋ.

Palʋla-ɩ pɩnaɣ 1400 n̄ɩŋga taa. Mayence tɛtʋ taa palʋla-ɩ. Tɛtʋ tʋnɛ, tɩwɛ tegeetiye ndɩ paha-ɖɩ hɩɖɛ size ɖomu caama ampiiri kiɖeɖeu (Saint-Empire romain germanique) yɔ ɖɩ-taa. Ɛsɩba lɛlaɣ fenaɣ taa, kɩyakʋ naadozo n̄ɩŋgʋ wiye, pɩnaɣ 1468 n̄ɩŋga taa. Ɛwɛna pɩnzɩ hiŋ loɖo nɛ lutozo (66) nɛ pʋcɔ ɛsɩkɩ.

Statue of Ɖajaa Johannes Gutenberg, Place Gutenberg, Strasbourg tɛtʋ taa

Tɛtʋ sɔsɔtʋ ndʋ tɩ-taa paalʋla-ɩ yɔ, tɩ-taa ɖɔɖɔ ɛsɩba. Ɛkɛ abalʋ tandaʋ tʋ nɔɔyʋ. Eyeba ɛ-tandaʋ ɛzɩ malɩŋ Ɛsɔ sɛyaa yekiɣ yɔ. Ɖajaa Johannes Gutenberg ɛnɛ, ɛkɛ taɣʋʋ tʋmɩyɛ laɖʋ nɛ ɛtɛ ɛkɛ n̄ɩɣtʋ tʋmɩyɛ laɖʋ sɔsɔ Caama ɛjaɖɛ taa. Ɛ-hɩɖɛ sɛ pɩdɩɩfɛyɩ kedeŋa kpeekpe yɔɔ.

Ɖajaa Caama tʋ ɛnɛ, ɛnʋ kɛŋna kajalaɣ ɛyʋ weyi eluba wondu ndʋ palakɩna n̄ɩɣlɩm yɔ. Sɩ-taa kɛlɛ hɔzɩŋ nɛ malɩfanaa nɛ pɩtasɩna ɖɔɖɔ masɩ kiciɣdasi.

Gutenberg printing press

Ŋgʋ toovenum taa siŋŋ lɛ, e-lubutu nɛ ɛ-lɩzɩtʋ pɛkɛ pʋyʋ keem siŋŋ wɩsɩ ɖaɣnʋʋ naʋ nʋmɔʋ taa. E-lubutu tasɩ sɔsʋʋ ɖoŋ lɛlaa lubutu nɛ pʋtʋlɩ nɔnɔɔ wondu kɩfatʋ lubu lɛɣtʋ tʋmɩyɛ. Ɖɩtaasɔɔ ɖɔɖɔ size, ɖajaa Jean Gutenberg wondu luɖu ɛnɛ, ɛkata tɩlasɩ siŋŋ e-wezuu caɣʋʋ taa.

Ɖajaa ɛnɛ, ɛna kʋn̄ɔŋ e-wezuu caɣʋʋ kpeekpe. Pɩtala alɩwaatʋ natʋyʋʋ lɛ, ɛ-cɔlɔ tʋ kpam, ɖajaa Johann Fust lɛɣ e-nesi tɛɛ ɛ-tʋmɩyɛ wondu ndʋ ɛlakaɣna ɛ-tʋmɩyɛ yɔ. Peeɖe ɛtɛza sʋʋ kʋn̄ɔŋ sɔsɔ kpeɖem taa.

Ɖajaa Gutenberg tɛ Ɛsɔ Tɔm Takayaɣ, Lenox Copy, New York Public Library, 2009

Ɛ-kʋn̄ɔŋ ŋgʋ, kɩtana-ɩ ɛ-akpadɩyɩtʋ nɔɔ yɔ. Peeɖe ɖajaa sɩnɩyʋʋ sɔsɔ Adolphe II de Nassau cɔnaa nɛ ɛkpaɣ-ɩ nɛ ɛsɩɩ ɛ-taɣ yɔɔ. Ɛha-ɩ hɩɖɛ kem size ɛyʋ kɩpanʋʋ nɛ ɛhɛyɩ ɛ-akpadayɩtʋ liidiye nɛ pɩsɩna anasaayɩ wondu luɖu ɛnɛ nɛ, e-wezuu tasɩ wobinaʋ ɛsɩndaa.