Gupta

Pɩlɩɩna Wikipediya

Gupta kɛ kewiyaɣ kɩɖɛzaɣ Ɛndɩ nɛ hayi yɔɔ kiŋ ɛjaɖɛ taa kpaɣ nɛ kpaɣɖʊ 3 ŋgʊ alɩwaatʊ tɛmtʊ nɛ kpaɣɖʊ 6 alɩwaatʊ hɛkʊ kpɛɣɛ taa mbʊ yɔ. Pa-ɖɩlɩyɛ yaa pe-liɖe tɔm caɣ pita, nɛ pekpekuu se paa pɩla ɛzɩma yɔ kajalaɣ pɛkɛʊ Gange kɛdɛŋga taa Ajɛyɛ cikpena taa awiyaa nɛ acɔlɔ kpɛɣɛ ñɩna taa ɛyaa.

Kewiyaɣ kɩɖɛzaɣ ŋga kawalɩ lɔŋ lɔŋ kpaɣɖʊ 4 wɛɛ taa pɩtɩŋna Chandragupta nɛ Samudragupta yoŋ tɩnaa yɔɔ, nɛ kɩhiɣ kɩ-tɩ kpaɣɖʊ 5 tɛ kajalaɣ hɛkʊ alɩwaatʊ taa, pɩlɩna Kumârakuputa Kajalaɣ tʊ nɛ ɛ-pɩyalʊ Skandakuputa yɔɔ. Gupta waa kewiyaɣ pʊwayi pɩtɩŋna ajɛyɛ lɛɛna kɔmtʊ nɛ pɛ-tɛ hazɩɣ nɛ pɩtasɩna polinda ɖoŋ nɛ paasɩŋ keeke mbʊ pɔ-tɔm tɛmna yɔ.

Pamaza se kɩkɛ Ampiiri mbʊ pʊyɔɔ yɔ kɩɩwala nɛ kɩwɛna ɖoŋ pɩfɛyɩ cidiɣ kɛ Ɛndɩ nɛ hadɛ yɔɔ ɛjaɖɛ taa alɩwaatʊ ndʊ pehiɣ pa-tɩ camɩyɛ yɔ, Kupta waa Ɛjaɖɛ tafɛyɩ hɛkʊ taa keeke. Pa-awɩyaa ñazaɣ kewiyisi ajɛyɛ sakɩyɛ wena añɔtɩna-wɛ nɛ anɛ-yɛ pɛkpɛnda ɛsakuliye kʊyʊmɖɩyɛ yɔ a-taa, nɛ ajɛyɛ ana ataafɛyɩna tʊma sɔsɔna ɛzɩ mʊwanɩ kuduyiŋ mbʊ yɔ. Ɛsɔ sɛtʊ nɔmɔʊ taa lɛ, wɛɛ ana pasɩma-yɛ nɛ Ɛsɔ sɛtʊ aŋgba naalɛ, brahmanisme (pɩkɛ mbʊ ɛyʊ yaɣ sɔnɔ ɛzɩ hindouisme) nɛ pɩtasɩna Buudiyism pʊtɔbʊʊ weyi ɛmʊ mʊndʊsʊʊ yɔ.

Takayasɩ kɩbɩnzɩ nzɩ sɩkɛdʊʊ-ɖʊ wɛɛ ana a-tɔm yɔ kɩlɩ wɛʊ ŋñɩɩ se ɖɩpɩzɩ ɖɩɖaɣnɩ maʊ ɛyaa mba pɔ-tɔm nɛ politiki ndʊ, ɛzɩ Ɛndɩ kɩbɩnʊʊ yɔ. Ɖɩsɩma awɩyaa naayɛ tɛ matʊ, kɔzɩ kɔzɩ ndʊ tɩkɩlɩ ɖeu yɔ ndʊ lɛ, Allāhābād kajalaɣ ndʊ, ndʊ tɩkɛ ɖooo Samudrakuputa kewiitu alɩwaatʊ ndʊ, ɖɔɖɔ ɛzɩ Eran awɩyaa kpaɣɖʊ 6 alɩwaatʊ pazɩtʊ taa.

Takayasɩ lɛɛsɩ kɔŋna nɛ awiyaa cɔlɔ caɣya yaa wonduu pɛdɩyaa cɔlɔ, nɛ pɔyɔɔdʊʊna-ɖʊ ɛyaa tɔm nɛ Ɛsɔ sɛtʊ tɔm, ɛzɩ Mandosr kpaɣɖʊ 5 taa wɩlɩtʊ mbʊ se pama tɛmpʊlʊ Sūrya ŋgʊ laŋ pɩsaŋ ñɛɣyɩyaa hɛyɩ ki-liidiye yɔ. Patɩlɩ awiyaa ɖama lɛɛzɩtʊ nɛ wɛɛ ndɩ ndɩ pɩtɩŋna liidiye nɖɩ paalakaɣ yɔ ɖɩ-yɔɔ yaa ɖɔɖɔ kɩɖaŋ ndɩ ndɩ wɩlaɣ patʊma labɩtʊ pa-nɛ pɛ-ɛgbadɩna.