Carl von Linne

Pɩlɩɩna Wikipediya
Carl von Linne

Carl Linnæus, pʊwayi ɛpɩsɩ sɔsɔ lɛ, Carl Von Linné, palʊla-ɩ agoza fenaɣ kɩyakʊ 23 pɩnaɣ 1707 Råshult nɛ ɛsɩ kɔlaɣ fenaɣ kɩyakʊ 1778 Uppsala tɛtʊ taa, kedeŋga yɔɔ kɩlɩzɩm kpɛlɛkɩyʊ Sʋyɛdɩ ɛjaɖɛ taa, ɛnʊ tɩna tɔmɩŋ hɩla pɩlɩtʊ nɛ wondu hɩla yaʊ laɣsɩ. Ɛmaɣzɩna Edward Coke matʊ ndʊ se Nomina si nescis, perit cognitio rerum pʊtɔbʊʊ se wondu naa tɩlɩyɛ leki yaa mʊkɩ pɩlɩna hɩla kaatɩlɩtʊ yɔɔ.

Ɖooo kpaɣɖʊ 17 ŋkɔɔ ŋtalɩ 18 mbʊ yɔ, Suede ɛyaa sakɩyɛ fɛyɩna liɖe taa hɩɖɛ. Ɖɔɖɔ lɛ, Linné cɔzɔ, ɛzɩ sikandinave sɔnzɩ paɣtʊ pɔzʊʊ yɔ payaɣa-ɩ se Ingemar Bengtsson (pʊtɔbʊʊ se Ingemar, Benggt pɩyalʊ) nɛ ɛmaɣmaɣ ɛ-pɩɣa, Linné caa, paasɩma-ɩ kajalaɣ nɛ hɩɖɛ ɖɩ-nɛyɔ Nils Ingemarsson (pʊtɔbʊʊ se Nils Ingemar pɩyalʊ).

Ɛcaŋa ɖeu Sʋyɛdɩ wiyaʊ weyi samaɣ kaakɩlɩ-ɩ sɩm yɔ tɛ alɩwaatʊ Karl 12 (1682-1718), Nils ha wiyaʊ hɩɖɛ ɛ-pɩyalʊ ɛzɩ hɩɖɛ cikpeɖe yɔ, nɛ papazɩ-ɩ yaʊ mbʊ se Carl Linnæus.

Carl caa, Nils Ingemarsson Linnaeus (1674-1748) kɛ fada cikpelu Luther cɔɔcɩ taa nɛ e-ɖoo Kristina Brodersonia (1688-1733) Stenbrohult Ɛsɔ kpaŋ tɛ pasɩtɔr pɛlɔ, Samuel Brodersonius. Nils wɛɛ ɛsɩna Pasɩtɔr tʊmɩyɛ kpaɣ ɖooo ɛzɩ ɛtalɩɣ Rashult pɩnaɣ 1705, ɛlɛ pɩkɔma pɩnaɣ 1709 lɛ, alɩwaatʊ ndʊ ɛ-ɛtɩ sɩba yɔ lɛ, ɛmaɣmaɣ ɛpɩsɩ pasɩtɔr kpaŋ ŋgʊ kɩ-taa kɛlɛ e-liɖe tuzi kɩtɩ pazɩ nɛ fada ɖɩsʊyɛ Stenbrohult, Möckeln kujomuu nɔɔ yɔɔ kpam.

Nils sɔɔlɩ tɩŋ kpem kɛlɛ ɛdɛzɩɣ sɔɔlɩm mbʊ ɛ-pɩyalʊ se pɩsa nɛ ɛcɔna ɛkaɖaɣ yɔɔ camɩyɛ mbʊ lɛ ɛwɛna pɩnzɩ kɩgbanzɩ yeke. Ɛlɛ ɛ-caa pasɩtɔr, ɛcɔzɔ ɖɔɖɔ pasɩtɔr mbʊ lɛ, Carl sɔɔlɩ ɖɔɖɔ se ɛtɩŋɩ pa-naŋgbanzɩ se ɛnʊ ɖɔɖɔ ɛɛkɔɔ ɛkɛ pasɩtɔr mbʊ. Kɛlɛ ɛlɩɩ ɛ-hɔʊ taa mbʊ lɛ, ɛɛwɛna pɩnzɩ 9, agoza fenaɣ kɩyakʊ pɩnaɣ 1716, se ɛsʊʊ Växjö sukuli taa pɩwɛ ɛzɩ kilomɛta naa 40 nɛ Stenbrohult tɛtʊ. Peeɖe ɖɔɖɔ ɛlaba hɛkʊ taa sukuli pɩnaɣ 1723 hasɩyaɖɛ fenaɣ kɩyakʊ 11 nɛ ɛlɩɩ kɩ-taa kɛ agoza fenaɣ kɩyakʊ 6 pɩnaɣ 1727.

Mbʊ lɛ, pɩtɩŋna ɛ-tɛ wɩlɩyʊ kɩbɩnʊʊ lɔŋ tasɩɣ Växjö tʊ, ɖɔkɔtɔ tʊmɩyɛ niye mʊyʊ Johan Stensson Rothman yɔɔ lɛ, ɛma ɛ-hɩɖɛ Uppsala sukuli kɩtɛzʊʊ taa kɛ salaŋ fenaɣ taa pɩnaɣ 1728, ɖenɖe ɛkpɛlɛka lɔŋ sakɩyɛ weyi ɛmʊna-ɩ yɔ. Ɛkpaɣ halʊ mɩsɩkʊm fenaɣ kɩyakʊ 26 pɩnaɣ 1739 nɛ pɛlɔ Sara Elisabeth Moræa (1716-1806), ɛlɛ ñɛkɛ Falun ɛyʊ.

Ɛyaa mba yaa hɔʊ ŋgʊ kɩlʊlɩ piyaa lʊbɛ, halɩpiyaa kɩgbanzɩ nɛ abalɩpiyaa naalɛ. Carl (1741-1783), Elisabeth (1749-1839), Sara Christina (1743-1782), Sara Magdalena (1744, ɛlɛ ñasɩ ɛ-kɩyakɩŋ hiu nɛ kɩgbanzɩ taa) pʊtɔbʊʊ se ɛɛkɛ pɩɣa cɩɩɩ, Lovisa (1749-1839), Sara Christina (1751-1835), Johan (1754-1757) nɛ Sofia (1757-1830).