Stephen Hawking

Pɩlɩɩna Wikipediya

Stephen William Hawking, palʊla-ɩ kɔlaɣ fenaɣ kɩyakʊ 8 pɩnaɣ 1942 Oxford - 14 March 2018, ɛkɛ tomnasi ɖɔnɛ kpɛlɛkʊʊ tʊmɩyɛ tʊ nɛ ɖɔɖɔ kazɩŋga paɣtʊ kpɛlɛkʊʊ tʊmɩyɛ tʊ Piritaniiki ɛjaɖɛ taa. Stephen Hawking kɛ lɛɣtʊ yaa tɩlɩyɛ wɩlɩyʊ Cambridge sukuli kɩtɛzʊʊ taa pɩnaɣ 1980 ŋtalɩ 2009, ɛwɛɛ Gonville and Caius College ŋgbɛyɛ taa Cambridge, ɛkɛ ñɩnɩyʊ sɔsɔ Perimeter Institute for Theoretical Physics taa. Pasɩma-ɩ piŋ pɩlɩna ɛ-tɛ nesi ɖʊʊ kasiŋga paɣtʊ kpɛlɛkʊʊ tʊmɩyɛ taa.

Stephen Hawking lɛɣtʊ tʊma kpeekpe ɖɩkaɖɩyɛ pɩkɔɔ pɩsɩna sɔnɔ ñɔɔ pɩtɩŋna ɛ-nɛ Roger Penrose ɛgbadɩyɛ yɔɔ. Ɛkɛ tomnasɩ ɖɔnɛ kpɛlɛkʊʊ tʊmɩyɛ tʊ weyi ɛmʊ niiye kedeŋga kpeekpe taa yɔ nɛ ɛ-hɩɖɛ kʊya yɔ. Ɛ-lɛɣtʊ yaa tɩlɩyɛ tʊmɩyɛ labʊ ɖala pɩtalɩ pɩnzɩ hiŋ naanaza halɩ pɩkɩlɩ mbʊ. Ɛkɛ Royal Society of Arts ŋgbɛyɛ taa ɛyʊ weyi ɛmʊna ñamtʊ yɔ nɛ lɛɣtʊ yaa tɩlɩyaa tʊmɩyɛ yɔɔ kandɩyaa ɛyʊ weyi ɛwɛʊ ɛnɛ ɛ-sɩm.

Palʊla Stephen Hawking kɔlaɣ fenaɣ kɩyakʊ 8 pɩnaɣ 1942. Ɖɔkɔtɔ naa ñʊʊ tʊ Frank Hawking pɩyalʊ lɛ, (pɩnaɣ 1905-1986), ɛkɛ ñɩnɩyʊ wezuu kpɛlɛkʊʊ tʊmɩyɛ taa. E-ɖoo kɔyɔ Isobel Hawking (pɩnaɣ 1915-2013), ɛkɛ politiki ɛyʊ. Ɛwɛna kɔɔna naalɛ, Marie nɛ Philippa nɛ tɛ pɩɣa pɩsʊʊ ɖalʊʊ kʊyʊm Edward.

Ɛ-ñɩma kaawɛ Lɔndrɩ nɛ hayi yɔɔ kiŋ pɩkɔɔ pɩsɩna kɩyakʊ ŋgʊ pakʊya powolo Oxford, mbʊ lɛ, Isobel kaawɛna Stephen hɔɔ, nɛ pañɩnaɣ lone kɩbanɖɛ se pɩsa palʊlɩ pa-kajalaɣ pɩɣa Stephen yɔ (mbʊ lɛ, Luftwaffe kaakpa Lɔndrɩ ɛyaa).

Stephen lʊlʊʊ wayi lɛ, ɛ-ñɩma wolo pacaɣ Lɔndrɩ tɛtʊ taa ɖenɖe ɛ-caa kaakɛ sʊya kpɛlɛkʊʊ tʊmɩyɛ ñʊʊ tʊ ɖɔkɔtɔ nakʊyʊ taa. Pʊkɔma pɩnaɣ 1950 alɩwaatʊ taa lɛ, ɛ-ñɩma wolo pacaɣ St Albans kɛ Hertfordshire taa. Tɛtʊ ndʊ tɩ-taa kɛ ɛlaba sukuli pɩnzɩ 1950 ŋkɔɔ ŋtalɩ pɩnaɣ 1953.

Ɛkɔma ɛpɩsɩ kalaɣkalaɣ, pʊ-tɔbʊʊ se e-nesi ɛtasɩ tʊmɩyɛ labʊ lɛ, ɛlakɩ tʊmɩyɛ kpaɣ ɖooo pɩnaɣ 2001 alɩwaatʊ mbʊ yɔ nɛ nakpazaɣ ninveɖe. Jane Hawking (palʊla-ɩ Wilde cejewiye taa), ɛkɛ Hawking kajalaɣ halʊ, ɛnʊ cɔnɩna ɛ-walʊ yɔɔ pɩkɔɔ pɩtalɩ pɩnaɣ 1991, alɩwaatʊ ndʊ hɔʊ ŋgʊ kɩya ɖama. Pɛwɛna piyaa natozo, Robert (1967), Lucy (1969) nɛ Tmothy (1979).

Hawking ɖanɩɣ halʊ naalɛ tʊ kpaʊ paya-ɩ se Elaine Mason ɛkɛ ɖɔkɔtɔ weyi ɛcɔŋnaɣ Hawking kʊdɔŋ yɔɔ yɔ (ɛɛkɛ David Mason halʊ weyi ɛlaba Hawking tɛ anasaayɩ ñɩɩyʊ kɩyɔɔdʊʊ ñɩŋgʊ pɩnaɣ 1995. Pɩkɔma pɩnaɣ 2004 lɛ, tɔm ɖɩhʊyɛ taa takayasɩ sakɩyɛ lɩɩ nɛ sɩyɔɔdʊʊ Elaine yɔɔ tɔm mbʊ ɛzɩ ɛtasɩ cɔnaʊ ɖeu Hawking nɛ ɛ-walʊ ɛnʊ ɛpɔzɩ se ɛnɛ ɛ-halʊ naalɛ tʊ paya ɖama.