Siŋŋ ñʊŋ (tʊʊzʊʊ)

Pɩlɩɩna Wikipediya

Tʊʊzʊʊ hɔɔlʊʊ taa lɛ, siŋŋ ñʊʊ kɛ ñʊʊ mayaɣ ŋga pama-kɛ mbilim. Siŋŋ ñʊŋ ñɔɔ pɩlɩna ɛzɩma pɛkɛdaɣ tɔm ndɩ ndɩ siŋŋ lɩzɩtʊ hɔɔlʊʊ taa ɛlɛ tɩcaɣ ndɩ nɛ ndʊ keekee masɩ nzɩ ɖooo paalakaɣ-sɩ nɛ tʊmɩyɛ Eudoxe Cnide cɔlɔ kpaɣɖʊ 4 alɩwaatʊ taa pʊcɔ palʊlʊʊ Yeesuu krɩstʊ. Kɛlɛ pasɩm siŋŋ ñʊŋ tɔbʊʊ nɩɣ tɔm pɩtatɩɩtalɩda kpaɣɖɩŋ sakɩyɛ kɔyɔ pɩtɩŋna Dedekind nɛ Cantor nɛ Méray pamatʊ yɔɔ.

Palakɩ siŋŋ ñʊŋ nɛ tʊmɩyɛ paa mbʊ pɩ-taa kpaɣ ɛzɩ wondu liidiye, wɛɛ ɖalakɩŋ, kʊkʊyʊmɩŋ, pɩyʊ kɔtɩɩ waa yuŋ, tɩyɩnka ŋga kakɩlɩ-ɖʊ ñɔtɩnaʊ yɔ tɛ posinau nɛ ɛyaa. Palakɩ tʊmɩyɛ nɛ siŋŋ masɩ paa ɖooye kpaɣ ɛzɩ tɔsʊʊ huu nɔmɔʊ taa, anasaayɩ ñɩɣtʊ yɔɔ tʊma taa, tʊʊzʊʊ hɔɔlʊʊ taa,tomnasi ɖɔnɛ nɔmɔʊ taa yaa tʊma sɔsɔna tambasɩ lɩzɩyaa hɔɔlɩŋ taa.

Pɩkpaɣ nɛ kpaɣɖʊ 17 hɔɔlʊʊ kɩlɛlʊ alɩwaatʊ taa kɛ Isaac Newton nɛ Gottfried Wilhelm Leibniz poluba tʊʊzʊʊ hɔɔlʊʊ lɛɛkʊ. Paya-ɩ mbʊ lɛ se wiluu nɛ takʊʊ tɛ, ŋgʊ ɖooo paayaɣa-ɩ kpaagbaa ŋñɩɩ akɔnta. Pɩ-tɛ piliŋa ŋga katɩ caŋ kapaɣlɩ lɔŋ lɔŋ nɛ kapɩsɩ nɔmɔŋ kɩwɩlɩɣ nakʊyʊ siŋ kadeŋa kpeekpe taa, Newtone lɩmaɣzɩyɛ tɔm. Pɩ-tɛ nɔmɔʊ ŋgʊ kɩ-taa tɔm pɔzɩtʊ yeba nɛ pehiɣ lɩmaɣzɩyɛ kɩbanɖɛ naɖɩyɛ mbʊ se pana se tɛtʊ cɔʊna wɩsɩ naa yaa pɩtɛkɛ mbʊ.