Sakɩsofonɩ
Sakɩsofonɩ kɛna minziiki wonuu kɩ-hʋlʋʋ n̄ɩŋgʋ. Kɩwɛ ɖasɩ hɔʋ taa kɛnɛ. Ɖa-caa Adolphe Sax lɩsaɣna-kʋ, ɛkɛ Pɛliziki tʋ. Fransɩɩ tɛtʋ sʋsɔtʋ taa ndʋ paya-tʋ size Paarii yɔ, tɩ-taa kɛ pɛcɛlɛyɩ yaa ɛmʋ sɩmtʋ takayaɣ kɛ evemiye 21 n̄ɩŋgʋ wiye kɛ pɩnaɣ 1846 taa kɛ lakɩŋ fenaɣ alɩwaatʋ taa. Pɩtɔpɔzɩ size pamazɩnayɩ yaa pamazɩ size ɛwɛzɩɩ saxhorn yɔ.
Mbʋ yɔ, ɛlɛ wɛ mba palakɩ wɛ nɛ kuwiviɖi yɔ pɔ-hɔʋ taa kɛnɛ. Ɖa-caa kʋɖʋm weyi ɖɩtɛma ɛ-hɩɖɛ tɩlɩɣ size Adolphe Sax yɔ ɛlɩza kʋ-kʋ ɖɔɖɔ. Sakɩsofonɩ kʋnɛ, palaba-kʋ nɛ lɛɛtɔŋ( laiton) kɛnɛ. Ɛlɛ, pɩtɛkɛ wonuu ŋgʋ kɩɖeke koŋ palakɩna-kʋ. Pabɩzɩɣ pala-kʋ ɖɔɖɔ nɛ kuwiviɖi, yaa liidiye, yaa wonuu ŋgʋ pabɩzɩɣ pɛmɛɛdɩ yɔ, yaa sika liidiye pɔɔyaɣ.
Sakɩsofonɩ kʋnɛ, kʋ-tɔnʋʋ yaa kɩ-labɩnaʋ wonuu wɛna hɔɔlɩŋ naadozo. Sakɩsofonɩ ŋgʋ, ɖɩtɛma tɩlɩɣ size palaba-kʋ nɛ lɛɛtɔŋ (laiton). Kɩ-hɔɔlɩŋ naadozo ɛnʋ, patʋlayɩ pɔŋ yaa pataaɖɩɩ kɩtaaɖɩŋ kɛ ɛ-tɔnʋʋ lɛɛtɔŋ (laiton) kʋnɛ kʋ-yɔ.
Kɩ-yɔ kɩlabɩm naadozo mbʋ yɔ: kɔɔrɩ koniki (conique), nɛ kɩ-kpekeduu, nɛ pɩtasɩna kɩ-suluu ŋgʋ kʋ-ɖʋkʋʋ yaa kɩ-kpɩtɩna lɛɛba mba panaalɛ yɔ. Soo nimaɣ lakɩna nɛ wilitu yaa tilitu lɩɩ camɩyɛ kɛ ka-n̄amsʋʋ alɩwaatʋ taa.
