Rɛɛzɔɔ (raison)

Pɩlɩɩna Wikipediya

You nakʊyʊ ɛlaba ɛyaa naalɛ hɛkʊ taa kɔyɔ, pañɩnɩɣ nɛ pana se pa-taa lɛ, aca lɛlʊ tɔm. Yee mbʊ pʊwɛɛ se ɛyaa naalɛ yaa naadozo pacakɩ nɛ pɔyɔɔdɩ-tʊ nɛ pana se aca lɛlʊ tɔm. Weyi ɛca tɔm yɔ, pɔtɔŋ se ɛ-tɔm sɩba. Piyele weyi paca-ɩ tɔm yɔ, pɔtɔ se ɛlɛ tɔm ɖewa. Pʊ-tɔbʊʊ se ɛwɛna toovenum. Ɛwɛna toovenum tɔbʊʊ se ɛtɛwɛɛkɩ pʊyʊ. Mbʊʊ payaɣna fransɩɩ kʊnʊŋ taa se «raison». Ɛlɛ, pɔtɔŋʊʊ se ɛyʊ wɛna toovenum yɔ, pʊwɛ hɔɔlɩŋ ndɩ ndɩ taa. Ɛyʊ pɩzɩɣ ɛwɛɛna toovenum tɔm hʊʊ taa. Pʊ-tɔbʊʊ se ɛ nɛ nɔɔyʊ pɛ-hɛkʊ taa tɔm natʊyʊ ɛwɛɛ nɛ payaa ɖama awiya tɛ nɛ awiya hʊʊ-tʊ nɛ pana se pɩtɛkɛ ɛnʊ cana tɔm kɔyɔ, pɔtɔŋ se ɛ-tɔm tasɩ, se ɛwɛna toovenum ɛzɩ ɖɩtɛm kɛdɩɣ nɛ pɩɖɛɛ yɔ. Ɛyʊ pɩzɩɣ ɖɔɖɔ ɛwɛɛna toovenum ɛ-lakasɩ nasɩyɛ taa. Ɖɩkpaɣ ɛzɩ ɛyʊ nɔɔyʊ ɖu hɛñʊŋ nɛ lɛlʊ heŋ woki nɛ ekuluu. Nɛ weyi pukuluu ɛ-hɛñʊŋ yɔ, ewolo eheyi weyi ɛlɛ tɩna heŋ weyi ekuluu hɛñʊŋ mbʊ yɔ se ɛkpa e-heŋ se ikuluu ɛ-hɛñʊŋ. Yee heŋ tʊ ɛtakpa e-heŋ nɛ heŋ ɛnʊ ɛwɛɛ iwoki nɛ ikuluu lɛlʊ hɛñʊŋ mbʊ nɛ pʊwɩzɩ ɛlɛ nɛ ɛkʊ heŋ ɛnʊ ɛ-taa nɔɔyʊ yaa paa ɛɛtɩkʊ ɛ-taa heŋ naalɛ yaa paa ɩɩɖɛ naalɛ yɔɔ kɔyɔ, ɛyaa tɔŋ se ɛwɛna toovenum. Mbʊ pʊyɔɔ yɔ, ewoba nabʊlɛ nabudozo nɛ eheyi weyi ɛtɩna heŋ yɔ se ɛkpa e-heŋ se ikuluu ɛ-hɛñʊŋ nɛ ɛlɛ paatɛwɛɛ. Ŋgʊ sɔsaa tuu eduye se «Paasuu nandʊ kpou». Eduye nɖɩ ɖɩ-tɔbʊʊ kɛlɛ se tɔɔnaɣ tɩna ɛyʊ wezuu, pɩtɛkɛ nandʊ. Pɔtɔkɩ nandʊ laɣzaɣ, paatɔkɩ-tʊ haɣnaɣ. Ɛlɛ, payaʊ se «raison» nɛ fransɩɩ kʊnʊŋ taa yɔ, pʊwɛ ndɩ nɛ toovenum mbʊ pʊ-tɔm ɖɩyɔɔdʊʊ yɔ. Mbʊ paya fransɩɩ kʊnʊŋ taa se «raison» yɔ, pɩkɛ ɛyʊ fɩtɩyɩm taa pʊyʊ nɔɔyʊ. Pʊdʊ ɛnʊ eyekina nɛ ɛyʊ pɩzɩɣ ɛwɛɛna maɣzɩm kɩban. Ɛyʊ fɩtɩyɩm taa pʊdʊ ɛnʊ eyekina nɛ ɛyʊ pɩzɩɣ ɛtɩlɩɣ kɩbandʊ nɛ kɩdɛkɛdɩm. Pʊ-tɔbʊʊ se pʊdʊ ɛnʊ ɛlakɩna nɛ ɛyʊ tɩlɩɣ se malaba pʊnɛ, pʊwɛ ɖeu, malaba pʊnɛ pɩfɛyɩ ɖeu. Ɛyʊ fɩtɩyɩm taa pʊdʊ ɛnʊ ɖɔɖɔ eyekina nɛ ɛyʊ wɛɣna maɣzɩm kɩban nɛ ɛhʊʊ tɔm ɖeu yaa ɛhʊʊ tɔm siɣsiɣ. Mbʊ paya fransɩɩ kʊnʊŋ taa se «raison» yɔ, pʊ-tɔbʊʊ se ɛyʊ fɩtɩyɩm taa pʊdʊ ɛnʊ, ɛnʊ yekina nɛ ɛyʊ pɩzɩɛ tɩlɩ kedeŋa lɔŋ nɩɩyɛ. Pʊdʊ ɛnʊ ɛlakɩna nɛ ɛyʊ pɩzɩɣ eluki yaa ɛlɩzɩɣ pʊyʊ kɩfam nabʊyʊ. Halɩ ɛyaa mba pɔtɔŋ se pa-ñʊŋ taa cɔwa yɔ, petelesi fɩtɩyɩm taa pʊdʊ ɛnʊ. Pʊ-nʊmɔʊ taa Fransɩɩ ñɩma tuu eduye se «Weyi payaɣ se kpaazɩyʊ yɔ, ɛkɛ weyi elesi pɩtɩŋa payɩ, ɛlɛ, etelesi fɩtɩyɩm taa pʊdʊ ɛnʊ yɔ».