Prɔtakɩtɩnɩyɔm

Pɩlɩɩna Wikipediya

Prɔtakɩtɩnɩyɔm kɛ kpɛlɩ kpɛlɛkʊʊ tɛ pʊtʊ weyi ɛ-ñʊʊ mayaɣ kɔyɔ 91 nɛ yʊsaɣ ñɩŋa yɔ Pa. Ɛkɛ ñɩɣlɩm pʊtʊ weyi ɛwɛ kpʊzɩyɛɛ liidiye tɩyɛ yɔ, ɛ-tɛ nɛ akɩtɩnɩdɩ waa tɛ. Pama ɛ-hɩɖɛ nɛ krɛkɩ kʊnʊŋ taa mbʊ se πρῶτος pʊ-tɔbʊʊ se kajalaɣ nɛ akɩtɩnɩyɔm, prɔtakɩtɩnɩyɔm 231 wɛ akɩtɩnɩyɔm wayi ʊranɩyɔm cɛnzɩ tɔʊʊ yɔkʊʊ pɩlʊʊ taa.

Agbele Pa wɛʊ yɔ pɩnaɣ 1913 wɛɛ taa Kasimir Fajans tɩla-ɩ ɛ nɛ Otto H. Göhring, papa kaayana-ɩ hɩɖɛ se brɛfɩyɔm pʊ-tɔbʊʊ se kɛlɛʊ pɩnaɣ 1900, William Crookes tɛyɩ-ɩ nɛ ʊranɩyɔm ŋñɩɩ cɛkaɣ ɛlɛ ɛtatɩlɩ-ɩ (kɛlɛ ɛya-ɩ se ʊranɩyɔm-X).

Pʊwayɩ lɛ Otto Hahn nɛ Lise Meitner ñalɩ 231 Pa, yɔɔ pɩnaɣ 1918, ɛlɛ wɛ camɩyɛ ɖiɣɖiɣ, kɛlɛ ɛha-ɩ hɩɖɛ se prɔtɔakɩtɩnɩyɔm. Ɖooo pɩnaɣ 1934 palɩza-ɩ eyeke pɩtɩŋna Van-Arkel-de-Boer lɩmaɣza yɔɔ. Paɖaɣnɩ yaʊ prɔtɔakɩtɩnɩyɔm se prɔtakɩtɩnɩyɔm pɩnaɣ 1949 pɩtɩŋna IUPAC yɔɔ.