Nikaraguwa

Pɩlɩɩna Wikipediya

Nikaraguwa kɛna ɛjaɖɛ nɖɩ ɖi-taa pʊʊŋ kɩlɩna wɛʊ yɔ. Fɛɛŋ yaa kadanzɩ nzɩ sɩwɛ tɛtʊ tʊnɛ tɩ-cɔlɔ kpɛɛɛ yɔ (Karayiibi TeŋguPasifiki Lɩŋgamʋʋ), pʊʊ sɔsɔʊ nakʊyʊ wɛ peeɖe nɛ ŋgʊ payaɣ se Mogotoŋ nɛ kʊkʊyɩmɩŋ taa talʊʊ ɛzɩ mɛtanaa 2 438 yɔ. Ɛjaɖɛ ɖɩnɛ nɛ ɖɩ-hayʊ kiŋ kɛ pʊŋ sɔsɔŋ kɩla wɛʊ piyele nɛ hadɛ kiŋ lɛ fɛɛŋ kɩlana tɔyʊʊ.

Pamaza Nikaraguwa ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖi-walanzɩ lɛ, panaa se ɖɩ-walanzɩ talɩ 129 494 km2 ɛlɛ ɖenɖe lɩm wɛɛ yɔ peeɖe ɖeke talɩʊ ɛzɩ 2,9 kɛ mɩnɩʊ taa. Pɩnaɣ 2015 pakalɩ kɩgalʊʊ kɛ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-taa lɛ pana ɛyaa ɛzɩ 6 167 237. Ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-taa yee pakalɩɣ ɛyaa km2 taa kɔyɔ, panaɣ-wɛ ɛzɩ 42 yɔ. Ɖooo salaŋ fenaɣ 15 pɩnaɣ 1821 taa kɛ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩmʊ ɖɩ-tɩyɔɔ wɛʊ nɛ tɛtʊ tʊnɛ tɩ-ɛjaɖɛ ñʊʊdʊ kɩfalʊ payaɣ se Daniel Ortega nɛ ɛ-tɛɛ ñɩnʊ yɔ Rosario Murillo. Salaŋ fenaɣ 16 pɩnaɣ 1975 kɛ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩmʊ ɖɩ-tɩ yɔɔ wɛʊ.

Kʊnʊŋ ŋgʊ pakɩlʊʊ yɔɔdʊʊ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-tɛ komina tʊma taa nɛ pawɩlʊʊ-kʊ sukulinaa taa ɖɔɖɔ yɔ, ŋgʊ lɛ Ɛsɩpañɔɔlɩ nɛ liidiye nɖɩ pɔtɔkjɩ-ɖɩ peeɖe yɔ nɖɩ payaɣ-ɖɩ se Kɔrɩdoba oroo.

Ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖi-taa tɛtʊ sɔsɔtʊ payaɣ se Managuwa nɛ yee ɛyʊ ɛsɔɔlaa se ɛyaa nɔɔyʊ kɛ kaŋgalafu yɔɔ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-taa kɔyɔ, pɩkɛna-ɩ kɩjɛyʊʊ se ɛma +505 ɛ-tɛ kaŋgalafu kpata yɔɔ pʊcɔ ŋɛ ɛɛma pɩtɛ ɛyʊʊ kaŋgalafu nimaɣ mayaɣ. Pakpazʊʊ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-tɛ kɩɖaʊ kɛdɛɛka nɛ pɛtɛ yɔ, ndʊ lɛ se Sɛɛ ɖeu; nɛ peteu wendu ndʊ ɖɔɖɔ nɛ pɛtɛ lɛ, pocosuu se Ɛsɔ yɔɔ ɖeke ɖɩwɛna lidau.