Naalɩm mayaɣ

Pɩlɩɩna Wikipediya


Naalɩm mayaɣ, ɛbɛ payaɣ ḿbʋ ? Pʋdʋnaa sakɩyɛ kpɛndɩna nɛ payaɣ se naalɩm mayaɣ. Wondu ndʋ tɩkpɛndaa nɛ payaɣ se naalɩm mayaɣ yɔ, tɩ-taa kɔyɔ : tɩnzɩ nɛ heɣlimaɣ nɛ mʋzʋʋ. Kpɛɖɛ wɛ pa-taa ɖɔɖɔ. Cʋʋ kɩkpɛdʋʋ kɩlɩna wɛʋ sakɩyɛ naalɩm yayaɣ taa. Nabʋyʋ taa kɔyɔ, pɔʋ kɩkpɛdʋʋ wɛ pʋdʋnaa ḿba paa weyi ɛ-hɛkʋ taa.


Mbʋ payaɣ se ɖɩɖɔmɩyɛ nʋmɔʋ, naalɩm mayaɣ ŋ́ga ka-taa wɩsɩ wɛtʋ wɛɛ. Tɩnzɩ miiliyaarɩ waa mɩnɩŋ mɩnɩŋ wɛ ɖɩɖɔnɛ nʋmɔʋ taa. Naalɩm mayaɣ nʋmɔʋ walanzɩ talɩ 80 000 mʋntʋsʋʋ-pɩnaɣ. Ɛsɔdaa pʋdʋnaa tɩlɩyaa ŋgbɛyɛ payaɣ se ‘Gaia’. Anasaayɩnaa ajɛya taa ŋgbɛyɛ ɖɩnɛ ɖɩñɔɔ. ‘Gaia’ ŋgbɛyɛ ñɩnaa nɛ ɖɩna takayaɣ nakɛyɛ nɛ kosusi ka-taa tɔm agoza fenaɣ kɩyakʋ nɛɛlɛ nɛ kagbaanzɩ (25) ñɩŋgʋ wiye, pɩnaɣ 2018 taa. Pama pa-takayaɣ ŋ́ga ka-taa se tɩnzɩ 1 692 919 135 wɛnɩ ɖɛ-tɛ naalɩm mayaɣ taa.


Ɛsɔdaa pʋdʋnaa ndɩ ndɩ tɩlɩyaa ñɩnɩ tɛtʋ putuuɖe kpeekpe yɔɔ nɛ pala akɔnta nɛ patɩ tɩnzɩ kpeekpe ñʋʋ. Pakaɖaa se, tɩnzɩ mɩnʋʋ yɔɔ lɛ, tɩŋa kʋɖʋmaɣ kɛ ɖɛ-tɛ naalɩm mayaɣ tɩŋa.


Tɩnzɩ nzɩ sɩwɛʋ naalɩm masɩ nzɩ sɩwɛ ɖɔɖɔ ɛzɩ ɖɛ-tɛ naalɩm mayaɣ yɔ, sɩlɩ ɖama. Ɛlɛ, naalɩm masɩ cikpesi wɛɛ ɖɔɖɔ. Sɩsɩ taa tɩnzɩ ñamakɩɣna ɛzɩ miiliyaarɩ waa hiu mbʋ yɔ. Piyele, naalɩm masɩ sɔsɔsɩ taa tɩnzɩ ñatalɩɣ miiliyaarɩ waa ɛgbɔŋ ɛgbɔŋ. Ɛsɔdaa pʋdʋnaa ndɩ ndɩ tɩlɩyaa ñɩnaa nɛ pakaɖɩ kpayɩ se, naalɩm masɩ miiliyaarɩ waa mɩnɩŋ mɩnɩŋ wɛnɩ tɛtʋ putuuɖe kpeekpe yɔɔ. Pɔyɔɔdɩ ɖɔɖɔ se, naalɩm masɩ nzɩ sɩwɛ tɛtʋ putuuɖe kpeekpe yɔɔ yɔ, sɩpaɣlɩ pɩdɩɩfɛyɩ nɛ sɩtɛ sɩwɛɛ yuŋ hɩlɩmaaɣ.


Samaɣ ndɩ ndɩ ŋga kɛwɛ naalɩm masɩ cikpesi taa yɔ, pɩwɛ kaɖɛ pɩdɩɩfɛyɩ se patɩlɩ ka-ñʋʋ. Pɩwɛ kaɖɛ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ, wɩsɩ tatɩɩfɛyɩ ɖoŋ naalɩm masɩ nzɩ sɩ-taa. Pɩwɛ kaɖɛ se patɩlɩ samaɣ ŋ́ga ka-ñʋʋ pɩlɩɩnɩ sɩ-hɩlɩmɩyɛ cɔlɔ.