Milton Friedman

Pɩlɩɩna Wikipediya
Ɖajaa Milton Friedman

Informa
Ɛ-ɛjaɖɛ Etaazuunii
Ɛ-tʋmɩyɛ tɔsʊʊ tʊmɩyɛ laɖʋ
Ɛ-ɖɩlʋlɩyɛ Niyuu Yɔrɩkɩ
E-efemiye kɩlʋlɩyɛ Hasɩyaɖɛ fenaɣ kɩyakʊ 31 pɩnaɣ 1912
Ɛ-ɖɩsɩbɩyɛ San Francisco
E-efemiye kɩsɩbɩyɛ Kamɩŋ fenaɣ kɩyakʊ 16 pɩnaɣ 2006

Milton Friedman, ɛyʊ ɛnɛyɔ ɛkɛ Amerika ɛjaɖɛ taa tɔsʊʊ tʊmɩyɛ tʊ nɔɔyʊ. Palʊla-ɩ Hasɩyaɖɛ fenaɣ kɩyakʊ 31 pɩnaɣ 1912 kɛ Niyuu Yɔrɩkɩ tɛtʊ taa nɛ ɛsɩ Kamɩŋ fenaɣ kɩyakʊ 16 pɩnaɣ 2006 kɛ San Francisco. Ɛɛkɛ ɛyʊ ɛ-tɛ tɔsʊʊ tʊmɩyɛ labʊ alɩwaatʊ taa lɛ, ɛ-hɩɖɛ kʊyaa kpaɣɖʊ 20 wɛɛ taa yɔ. Ɛmʊ Sʊyɛdɩ liidiye koozaɣ pɩtɩŋna tɔsʊʊ tɩlɩyɛ yɔ tɛ kɩhɛyʊʊ pɩlɩna Alfred Nobel cɔlɔ pɩnaɣ 1976 pɩlɩna ɛ-tʊmɩyɛ nɖɩ ɛlaba nɛ ɛwɩlɩ ɛzɩma tɔʊ pɔza yɔ nɛ liidiye tɔm yɔ. Ɛyʊ ɛnʊ ɛkɛ tɩ yɔɔ wɛʊ lɩmaɣzɩyɛ yɔɔ kandɩyʊ. Ɛnʊ tʊlɩna Chicagot sukuli.

Ɛ-tʊma naalɛ naayɛ paza pɩkɛdɩna ɛyaa siŋ. Kajalaɣ lɛ, yeke koŋ ñɩm lɩmaɣzɩyɛ nɛ tɩ yɔɔ wɛʊ lɩmaɣzɩyɛ nɖɩ posusa ɖɩ-tɔm pɩnaɣ 1962 nɛ pʊwayɩ lɛ, ɛ-tʊma lɛɛna wena paawɩlɩ-yɛ kɛlɛm kɛlɛm yɔɔ ɛɛlabɩyɛ pɩnaɣ 1980 nɛ paya-yɛ se Free to Choose (pʊ-tɔbʊʊ se ŋsɔɔla ŋlɩzɩ). Yeke ñɩm lɩmaɣza nɛ tɩ yɔɔ wɛʊ lɩmaɣza takayaɣ taa lɛ, ɛlɩzɩ tɔbʊʊ se ɛzɩma paɖaŋga komina se kɩtaa ɖʊ kʊ-nɔɔ taɖɩyɛ tɔsʊʊ nɔmɔʊ taa yɔ, yeke koŋ pɩzɩɣna nɛ pɩsɩna patalɩ tɩ yɔɔ wɛʊ politiki lɩmaɣza nɛ tɔsʊʊ huu tɛ lɩmaɣza. Pʊwayɩ lɛ, nsɔɔla ŋlɩzɩ takayaɣ taa lɛ, ɛwɩlɩ ɛzɩma tɩ yɔɔ wɛʊ tɔsʊʊ huu wiza tɔsɩŋ huu lɛɛŋ wɛtʊ naa ndɩ ndɩ yɔ.

Ɛ-lɩmaɣza ana awalɩ wobu yɔɔ wobu yɔɔ nɛ pɔkɔɔ palakɩ-yɛ nɛ tʊmɩyɛ politiki ageeta ndɩ ndɩ taa kpaɣ nɛ pɩnzɩ 1980 alɩwaatʊ taa nɛ putukina hɔɔlɩŋ ndɩ ndɩ sakɩyɛ ɖɔɖɔ Amerika ɛjaɖɛ taa. Ɛ-lɩmaɣza pɩlɩna liidiye yɔɔ, kɩhɛyʊʊ paɣtʊ, ɛyʊ tɛ ñɩm tɛ pɩsʊʊ nɛ paɣtʊ lɛzʊʊ yaa pɩsʊʊ kɔna maɣzɩm kpaagba kɛ politiki tɔsɩŋ ajɛyɛ sakɩyɛ taa kedeŋga kpeekpe taa kɔzɩ kɔzɩ Ronald Reagan Etazuunii, Margaret Thatcher Kewiyaɣ Ɛjaɖɛ taa, Augusto Pinochet kɛ Silii ɛjaɖɛ taa, Mart Laar Estonie ɛjaɖɛ taa, Davíð Oddsson Isilandɩ ɛjaɖɛ taa nɛ Brian Mulroney Kanadaa ɛjaɖɛ taa.

Milton Friedman, palʊla-ɩ Brooklyn (New York) Yuda caɣyaa liɖe naɖɩyɛ taa, palɩna Transcarpathie taa, Hɔŋirii hɔɔlʊʊ nakʊyʊ (nɔɔnɔɔ Ukurɛnɩ ɛjaɖɛ taa). Ɛkɛ kɔɔnaɣ pɩɣa kɛ Sarah Ethel Landau nɛ Jenő Saul Friedman, patɩŋɛ mbʊ yɔ pɩkɛ tadɩyɛ laɖaa yeke. Friedman kaawɛna pɩnaɣ kʊyʊmaɣ lɛ, ɛ-hɔʊ kʊya nɛ kiwolo Rahway, New Jersey taa, ɖenɖe ɛpaɣlʊʊ yɔ. Ɛ-caa sɩba lɛ, ɛɛwɛna pɩnzɩ 15. Ɛkɛ sukuli pɩɣa lɔŋ ŋga mbʊ lɛ, ɛtɛzɩ e-sukuli labʊ Rahway sukuli kɩtɛzʊʊ taa pɩnaɣ 1928, mbʊ lɛ ɛtɔkaɣ ɛ-tɛ lʊlʊʊ yɔɔ tɔzʊʊ kazandʊ 16 ndʊ kɛlɛ.