Mɩzʋʋ (Explosion)

Pɩlɩɩna Wikipediya
Challenger explosion
US Navy 020712-N-5471P-010 EOD teams detonate expired ordnance in the Kuwaiti desert

Mɩzʋʋ kɛna kɛlɛʋ pɩyʋ pɩsʋʋ. Pɩpɩzʋʋ pɩkɛ pɩyʋ kʋɖʋmʋm. Pɩyʋ mbʋ, pɩkɛ wondu kɩmanaʋ. Wonu kɩmanaʋ ŋgʋ, kɩkɛ wonu ŋgʋ kʋɖoŋ ɛkɩla lɛɛkʋ nɖɔ mɩzʋʋ lakɩ yɔ.

Wonu kɩmamanaʋ ŋgʋ, pɩcɔ kiyele nɛ mɩzʋʋ laa lɛ, kɩcalʋʋna pɩsʋʋ heɣlim kɛnɛ. Alɩwaatʋ ndʋ pɩkɩlʋ pɩsʋʋ heɣlim lɛɛlɛɛ yɔ, pɩkɛna alɩwaatʋ ndʋ ɖɛlɛsʋ n̄ɩɣʋ wonu ŋgʋ kɩpɩsʋʋ lɛɛlɛɛ wɛʋ ɖoŋ yɔ.

Mɩzʋʋ wonu kɩmamanaʋ ŋgʋ, kɩhɔŋ kɩ-tɩ nɛ kɩwɛ ɖeyi ɖeyi nɛ n̄azʋʋ ɛzɔkɩyɛ tɩyɛ. Alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, kɩhɔŋ kɩcɔlɔ kiŋ nɛ heɣlim mbʋ payaɣna fransɩ kʋnʋŋ taa size "déflagrant" yaa "détonant" yɔ. Peeɖe pɩmɛʋ ɖoŋ nɛ pɩcɛlɛ wilitu yaa tilitu natʋyʋ.

Pɔcɔlʋʋ mɩzɩtʋ yaa kɩmɩzɩtʋ wɛtʋ ndɩ ndɩ taa pɩlɩɩna paa mɩzɩtʋ ndʋ lɛ ti-ɖoŋ lakasɩ taa. Mɩzɩtʋ natʋyʋ hɩla kɔyɔ nɛ fransɩ kʋnʋŋ taa : déflagration, nɛ détonation, nɛ onde de choc, détonateur yaa explosif brisant.

Mɩzɩyʋ (explosif)[ñɔɔzɩ | ñɔɔzɩ wikicode]

Dynamite-5

Mɩzʋʋ kɛna lɛɛzɩtʋ kpɛdɛ kpɛdɛ wonu kɩmamanaʋ nakʋyʋ kʋɖʋmʋʋ ɛzɩ-ɩ wondu sakɩyɛ n̄ɩndʋ natʋyʋ ɖɔɖɔ yɔ. Wonu kɩmamanaʋ ŋgʋ, kɩ-pɩzʋʋ kɩkɛ cʋʋ pɩyʋ. Mizʋʋ yekina nɛ wonu kɩmamanaʋ pɩsɩ pɩpɩsɩ-ɩ wonu ndɩ ŋgʋ nakʋyʋ.

Ɛlɛ wonu lɛɛkʋ kɩpɩsʋʋ kʋnɛ, kɩ-tɛ paɣlɩka kɩla wonu kɩpɩnʋʋ tɛ paɣlɩka. Ɖɩtaasɔɔ size pɩ-tɛ wɛtʋ wɛ ɛzɩ-ɩ heɣlimaɣ (gaz) yɔ. Ɛzɩma ɛnʋʋ sɩzɩ wonu kɩpɩsʋʋ ŋgʋ kɩlɛɛzʋʋ wɛ lɛɣlɛɣ yɔ, mbʋ ɖɔɖɔ pɩtɛ wonu ŋgʋ kɩtɛŋ lɔŋ ɖɔɖɔ lɛɣlɛɣ.

Wonu kɩpɩsʋʋ yaa kɩlɛɛzʋʋ kʋnɛ, kɩ-tɛ miŋ saʋʋ nɛ ɛsɔkaɣ n̄ɩɣʋʋ pamakʋʋna ɖama ɖeyi ɖeyi lɛ kɛ mɩzʋʋ lakɩ. Alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa mɩzʋʋ lakɩ ɛlɛ, ŋnɩɣ kɔkɔɖɛ yaa wilitu ɖoŋ yɩndʋ natʋyʋ. Pʋtɔʋ nɛ ɛsɔɔdaa kiŋ ɖoŋ nɛ mba pɔyɔtɩna pɩ-tɛ hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩ-taa yɔ, panɩɣ pɩ-tɛ tiliuu.

Kɩmɩzʋʋ kʋnɛ, kɩpɩzʋʋ kɩla pɩlɩɩna cosuu (réaction chimique) yɔɔ. Pɩ-tɛ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, ŋnaɣ size Cosuu wɛ ɖoŋ nɛ pɩ-tɛ ɖɔɖɔ lɛ, pɩwɛ soŋga siŋŋ. Pɩtɩŋgɛ payɩ mbɩ yɔ, pɩkpɛndʋna nɛ piyeki size kɩmɩzʋʋ lakɩ.

Cosuu kɔyɛ tomnasɩ nzɩ sɩwɛ ɖoŋ yɔ, yeee ɖikpaɣ ɛzɩ-ɩ puyuu tɛ yaa lɩm ɖeɖe tɛ mbɩ yɔɔ yɔ, ɖɩnaɣ size pɛwɛ ɖoŋ pakɩlɩ soŋga. Ɛlɛ, ɖɩtaasɔɔ size cosuu (réaction chimique) pɩzʋʋ pɩkɛ ɖɔɖɔ soŋga tomnaɣ nakɛyɛ ɖɔɖɔ. Ɖɩɖɔkɩ ɖɔɖɔ size, soŋga ŋga kɩmɩzʋʋ pɩzʋʋ kala yɔ, kakɩla ŋga kaka n̄ɛwɛ ɖoo kiɖe tɛɛ yɔ.